از سنگ تراشی مسجد جامع یزد تا خلق بشقاب های حكاكی شده
آبی طرح: او جوان ترین سنگ تراش استان یزد است؛ این هنر را از یكی از قدیمی ترین سنگ تراشان یزد، یعنی پدربزرگش به ارث برده و حالا در تلاش است علاوه بر ایجاد فرم های جدید در این هنر مانند كاسه ها و بشقاب های حكاكی شده سنگی، ابداعاتی باز در این هنر قدیمی معروف یزدی ها ایجاد كند.
حسین زارع بیدكی، جوان 21 ساله مهریزی جوانترین سنگ تراش حرفه ای استان یزد است كه یادگیری این حرفه را از پدرش به ارث برده و علاوه بر نقاشی بعنوان رشته تحصیلی اش و به عكاسی بعنوان علاقمندیش، به هنر سنگ تراشی به یادگار مانده از میراث خانوادگی می پردازد.
او كه یادگیری این هنر ثمین را مدیون آموزش های پدر و پدربزرگش می داند، به خبرنگار ایسنا گفته، پدربزرگش از سنگ تراشان مشهور استان است كه تمام عمرش را صرف این كار و هنر كرده است.
زارع بیدكی از 15 سالگی بطور جدی وارد این هنر شده و علاقه زیادی به این حرفه دارد، عاشقانه در این هنر فعالیت می كند و علاوه بر سنگ تراشی در زمینه ی حكاكی، حجم سازی و مجسمه سازی باز فعالیت می كند.
حالا وی در سنگ تراشی بعنوان حرفه ی اصلی، در كوشش برای ادغام آن با دیگر هنرها و طرح ها و نقوش مدرن است تا علاوه بر ایجاد فرم های جدید در این هنر مانند كاسه ها و بشقاب های حكاكی شده و مزین، ابداعاتی ایجاد كند.
این سنگ تراش با اشاره به این كه علاقه هنرمندان سنگ تراش بیشتر به مجسمه سازی معطوف است، معتقد است: در بخش هایی از رشته دانشگاهی "حجم" به هنر سنگ تراشی باز پرداخته می شود اما به سبب سختی كار و خطرناك بودن آن، كمتر افراد به این هنر متمایل می شوند و نسبت به مجسمه سازی علاقه بیشتری نشان می دهند.
وی افزود: خوشبختانه اساتید و هنرمندان خوبی در استان یزد به سنگ تراشی مشغول هستند و می توانند این هنر را به علاقمندان آموزش دهند اما برخلاف تصور، احیای این هنر زیاد به آموزش وابسته نیست چونكه دشواری آن موجب می شود، كمتر افراد در آن دوام بیاورند.
زارع بیدكی از برگزاری وركشاپ ها و كارگاه های آموزشی این هنر از طرف پدر و پدربزرگش آگاهی داده و گفته، البته مقرر است با حمایت اداره كل میراث فرهنگی باز وركشاپی در این رابطه اجرا شود كه اساسا تاثیر زیادی در جذب دوستداران هنر سنگ تراشی خواهد داشت چونكه حكاكی نقش های اسلیمی و كتیبه ای باز آموزش داده خواهد شد.
وی، ساخت هاونگ ها و كتیبه های قدیمی را یكی از مهمترین راهكارهای احیای سنگ تراشی سنتی و دستی دانسته و گفته، حدود 700 سال پیش، كتیبه ها و هاونگ هایی مزین به دعاهای شفابخش جهت استفاده در عطاری ها ساخته می شد یا برای خانه ها به دعاهای رزق و روزی آراسته می شدند و مردم باز اعتقاد زیادی به آنها داشتند.
او ضمن متفاوت خواندن كاربرد و مصارف هاونگ ها و كتیبه های سنگی از دیرباز تاكنون، از پیش قدم شدنش برای احیای آنها بسته به نوع كاربردهایشان گفت؛ این جوان سنگ تراش علاوه بر آن، در ساخت سنگ های صنعتی همچون سنگ حلوا ارده گیری باز از هنر سنگ تراشی استفاده می نماید.
زارع در بازار كار هنر دستی سنگ تراشی به صورت نسخه ای و سفارشی كار می كند و بیشتر سفارش هایش باز به تولید سنگ های صنعتی مانند سنگ قرمز حلوا ارده گیری محدود می شود.
او معتقد می باشد كه هر چند بن مایه و متریال اصلی سازه های شهرمان خشت و كاهگل است اما سنگ باز می تواند در نمادها و المان های این شهر جهانی كاربرد بیشتری پیدا كند چونكه ایجاد حجم ها و مجسمه های سنگی در سطح شهر به سبب سازگاری بیشتری كه با سازه اصلی بافت های تاریخی دارد می تواند منجر به ایجاد المان هایی پایدارتر و با مقاومت بالاتری در شهر یزد شود.
پیش از این باز علی زارع بیدكی، پدر جوان ترین سنگ تراش یزد كه خود باز از سنگ تراشان یزد است به ایسنا گفته بود، پسرش باید راه پدر را ادامه دهد تا این هنر و میراث بهادار زنده بماند ولی با این وجود در كنار فعالیت در این پیشه، به سبب به صرفه نبودن درآمد آن برای گذران زندگی، در مهریز یك آتلیه دارد و به كار عكاسی باز مشغول می باشد.
او ادامه داده، هر چند این هنر را بعنوان میراث خانوادگی و اجدادی حفظ نموده و بطور جدی دنبال می كند اما درآمد آن برای امرار معاش به صرفه نیست.
وی، حمایت و توجه میراث فرهنگی را انگیزه ای برای تداوم این هنر می داند و می گوید: "حتی فكرش را هم نمی كردم اداره كل میراث فرهنگی پیگیر باشد و پدر را برای مرمت دست سازه های 75 سال پیش خود فرا بخواند و گویا همین عامل دلگرمی و انگیزه ای برای ادامه دادن و فعالیت بیشتر در این هنر دست و موروثی است."
این سنگ تراش جوان مهریزی با بیان این كه این هنر بسیار دشوار است، تصریح می كند: هر چند سنگ تراشی برای احیا و زنده ماندن قابل آموزش دادن است اما هنر سختی شمرده می شود و شاید 20 درصد از هنرجویان علاقه مندی خود به فعالیت در این حرفه را حفظ كنند.
وی از پسرش باز بعنوان یكی از میراث داران این هنر یاد می كند و می گوید: " پسرم نسبت به من، علاقه بیشتری به این هنر دارد و كارهای حكاكی سنگ را باز انجام می دهد، او 21 ساله و جوانترین سنگ تراش استان است و شش سال سابقه ی فعالیت در این حرفه را دارد."
علی زارع بیدكی از آثار فرزندش به هاونگی هشت ضلعی اشاره می كند كه در هر ضلع آن، كتیبه ای باستانی نقش بسته است.
ایشان سپس صنعتی شدن این هنر را یك ضعف می داند و می گوید: هیچ گاه دستگاه نمی تواند در این صنعت جایگزین سازه های دست ساز شود و سنتی كار كردن در این هنر، اهمیت زیادی دارد.
به گزارش آبی طرح به نقل از ایسنا، 75 سال پیش بعنوان استاد ماهر سنگ تراشی به خواست "سید محمد وزیری" متولی مسجد جامع كبیر یزد، از مهریز سنگ های سیاه را از دل معدن بیرون كشید و با دقت زیاد زمین خاكی مسجد جامع كبیر یزد را سنگ فرش كرد.
هنرمند سنگ تراشی كه برای نخستین بار مسجد جامع كبیر شهر یزد را سنگ فرش كرده، پس از 75 سال دوباره به این مسجد جامع بازگشته تا سازه هایش را تعمیر كند؛ این هنرمند همان پدربزرگ جوانترین سنگ تراش یزد است، یعنب حسین زارع بیدكی.
پیرمرد كه حالا 90 ساله است هنوز هم شعری را با لهجه یزدی زمزمه می كند كه در حین تعمیر مسجد جامع یزد می خوانده... «چند نفر بودیم پی زحمت كشی، هر شو روانه سوی معدنی/ چون رسیدی پای كوه بنشین و در كن خستگی/ گر نگویی تو در آن نام علی، اصلا نداری تو وجود آدمی/ بر خیز و برو سوی قله، چالی بزن/ گودی كن و باروت بریز سرتاسری/گردی پر كنی، با كبریت آتش زنی/...
او كه حالا سپس 75 سال گذر زمان، دوباره به مسجد جامع آمده تا دست مایه خود و سه شاگردش را دوباره مرمت كند، به خبرنگار ایسنا قبل از این گفته: این شعر را از روز اول كه برای سنگ فرش كردن مسجد جامع دست به كار شدیم، سرودم و خواندیم و از دل معدن، سنگ های سیاه را بیرون كشیدیم.
او اضافه می كند: سنگ تراشی، كار دشوار و پر خطری است، با استفاده از باروت، سنگ ها را از كوه و معدن جدا می كردیم و با سختی آنرا بیرون می كشیدیم و سپس دست بكار پیكرتراشی، حجاری و حكاكی می شدیم.
«محمود زارع بیدكی» معروف به «محمود سنگ تراش» با اشاره به این كه پدر و عمویش باز از سنگ تراشان مشهور، ماهر و حرفه ای مهریز بودند، می گوید: هنر دستی و پیشه ی سخت سنگ تراشی را بعنوان شغل اصلی دنبال و از همین راه باز گذران زندگی می كردیم. این هنر را به سبب علاقه و برای پیشگیری از حذف و انزوای آن به فرزندانم باز آموزش داده ام اما فرزندان عمویم ابراهیم در این هنر نماندند و سنگ تراشی را كه كار دشوار و تا حدودی كم درآمد است را ادامه ندادند.
«محمود سنگ تراش» كه این پیشه را بعنوان میراث گرانبهایی در یزد می داند، می گوید: اجداد من همگی سنگ تراش بوده اند پس من هم از 12 سالگی تابحال كه 90 ساله ام به این حرفه مشغول هستم و آنرا برای پسر و نوه ام به جا گذاشته ام.
وی در مورد نحوه كارش در این هنر می گوید: سنگ ها را با باروت از معدن سنگی در مهریز جدا می كردیم به این طریق كه با دست70 سانتی متر داخل سنگ را چال می زدیم و داخل آنرا باروت و حدود 10 سانتی متر فیتیله قرار می دادیم و سپس میله ماشه را سپس آتش زدن می كشیدیم و به سرعت از آنجا دور می شدیم، سپس آن هم سنگ ها را می تراشیدم و جفت و جور می كردیم.
این سنگ تراش با افتخار از شغل سختش یاد می كند و می گوید: "در حال حاضر توان ادامه آنرا ندارم و بیشتر فرزند و نوه ام را راهنمایی می كنم اما همیشه جای چكش ها و تیشه های این هنر را بر جای جای بدنم به همراه دارم. البته جز مسجد جامع یزد، مكان های زیادی در طول این سال ها به دست من با سنگ آراسته شده اند و حتی سنگ حناسایی های مازاری را باز من تراشیده ام."
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب