نفس صنایع دستی را چه عواملی به شماره انداخت؟
حجت اله مرادخانی ـ پژوهشگر صنایع دستی و مدرس دانشگاه ـ در یادداشتی از چالش های صنایع دستی که برای ادامه حیات با آنها رو به رو است، نوشته است.
در این یادداشت که به ایسنا ارسال شده، آمده است:
«صنایع دستی و هنرهای سنتی از جلوه های اصلی خلاقیت و نبوغ انسان ایرانی در ادوار مختلف است که شوربختانه در روزگار فعلی به علل متعدد با چالش های جدی برای ادامه حیات خود روبه روست. چالش هایی که در مواردی نفس های این هنر صنعت کهن ایران را به شماره انداخته است. منشاها و علل مختلفی را میتوان برای بوجود آمدن شرایط فعلی برشمرد. از بین علل اصلی به وجود آورنده مشکلات این حوزه، در اینجا با تمرکز بر آمارسازی های مدیریت دولتی صنایع دستی در وزارت خانه میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی به طرح و تشریح بیشتر مبحث خواهم پرداخت.
در دنیای امروز گردآوری و تحلیل داده های آماری اصیل یکی از مبناهای مهم سیاستگذاری و برنامه ریزی های کلان کشورها به حساب می آید و این علم سهم بسزایی در تحقق توسعه واقعی داشته و از این منظر آمار را به علم بیان علوم دیگر تبدیل نموده است. علیرغم این جایگاه مهم آمار و نقش راهبردی آن در مدیریت کلان، متولیان دولتی صنایع دستی بدون توجه به صدمه ها و خسران های آمارسازی در سالهای اخیر، دست به انتشار آمارهای غیرواقعی درمورد وضعیت مطلوب صنایع دستی زدند. در نتیجه با بیان ارقام نجومی فروش بازار داخلی و صادرات خارجی، تصوری بدور از حقیقت برای مدیران ارشد کشور و تصمیم گیران دستگاههای اجرایی ذی نفوذ مانند سازمان مدیریت و برنامه ریزی و وزارت اقتصاد ایجاد کردند. این در شرایطی است که نظریات و روش های جدید آماری از حد ساختن نمودار و جدول اعداد بسیار فرا رفته است و نقشی محوری در به نتیجه رساندن اهداف و برنامه ها دارد، نه صرفاً ابزاری برای روتوش کردن عملکرد یک نهاد یا سازمان.
اگر بخواهیم به صورت کامل به صدمه هایی که آمارسازی به صنایع دستی و هنرهای سنتی ایران وارد ساخته، بپردازیم، مبحثی بسیار مفصل خواهد شد. اما در اینجا به موارد مهم سالهای اخیر اشاره خواهد شد، تا با بررسی مصداق های واقعی این مورد بهتر بیان شود. یکی از نمونه های این خسران ها پیشنهاد حذف معافیت مالیات بر درآمد فعالان صنایع دستی و فرش دستباف از جانب دفتر پژوهش سازمان امور مالیاتی بود. در اتفاقی که در آبان ۱۳۹۸ و در جریان پیشنویس اصلاحیه قانون مالیاتی مستقیم، ماده ۱۴۲ این قانون حذف شد. بر مبنای ماده ۱۴۲ قانون مالیات مستقیم، درآمد کارگاه های صنایع دستی و فرش دستباف و شرکتهای تعاونی و اتحادیه های تولیدی در ارتباط با آنها از پرداخت کردن مالیات معاف هستند. قابل پیشبینی است که دفتر پژوهش های سازمان امور مالیاتی با استناد به آمارهای فروش و صادرات انتشار یافته از جانب معاونت صنایع دستی کشور، این طور تحلیل کرده بود که حال این هنر صنعت خیلی خوب است و چرا فعالان آن مالیات ندهند؟ در حالیکه حقیقت چیز دیگری بود و کارگاه های صنایع دستی چه در آن مقطع زمانی و چه بعد از آن با وقوع پاندمی کرونا شرایط بسیار بد و ناخوشایندی را سپری کرده و می کنند. اتفاقی که بعد ۹ ماه پیگیری فعالان و تشکل های صنایع دستی در بخش غیر دولتی، در نهایت وزیر میراث فرهنگی در مردادماه ۱۳۹۹ اعلام نمود که ماده ۱۴۲ به حال قبل برگشته است.
مورد دیگر شاید عدم اولویت صنایع دستی در برنامه ۵ ساله کشور و هم پروژه های ملی ستاد فرماندهی اقتصادی مقاومتی باشد. مساله ای که اگر پیگیر مناسبی از جانب وزارت خانه صورت می گرفت، می توانست فرصتی ذی قیمت برای صنایع دستی و فعالان این حوزه فراهم آورد ولی متاسفانه از دست رفت. شاید ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی هم با عنایت به ارقام و آمار چشم گیر فروش و صادرات صنایع دستی، ترجیح دادند در شرایط سخت فعلی حوزه های دیگری را زیر پوشش خود قرار دهند.
تعارض دیگر به آمارهای صادرات صنایع دستی مثلا در سال ۱۳۹۶ بازمی گردد. در آن سال میان آمارهای رسمی صادرات صنایع دستی و فرش دستباف که از جانب معاونت صنایع دستی کشور و مرکز ملی فرش ایران منتشر گردید با آمار رسمی اعلام شده از جانب سازمان توسعه تجارت ایران تناقض آشکاری در حدود ۲۴۳ میلیون دلار وجود داشت. به عبارت دیگر مجموع آمار معاونت صنایع دستی و مرکز ملی فرش ۲۴۳ میلیون دلار بیشتر از آمار سازمان توسعه تجارت بود. در حالیکه مرجع آماری هر سه نهاد گمرک جمهوری اسلامی اعلام شده بود. این در شرایطی است که امروزه آمار موضوعی علمی و مهم می باشد که در تمام بررسی هایی که مستلزم گردآوری داده ها، تحلیل و انجام استنباط و نتیجه گیری و تجزیه و تحلیل هستند، اهمیت راهبردی دارد. تا تصویر نزدیک به حقیقت برای تصمیم گیری و آینده پژوهی هر حوزه ای مانند صنایع دستی مورد استفاده قرار گیرند. نه این که صرفاً آمار تبدیل به راهکاری برای نشر ارقام و اعداد شود و خود تبدیل به تهدید جدی برای صنایع دستی و هنرهای سنتی ایران شود.
در دوران کرونا هم این وضعیت به همین منوال در مصداق های مختلف استمرار و ادامه داشته و دارد. همچون آنها میتوان به تلاش زیاد برای برگزاری نمایشگاه سراسری صنایع دستی تهران در تابستان سال قبل اشاره نمود، آنهم در زمانی که تهران وضعیت قرمز کرونایی داشت که البته این پروژ به ثمر ننشست. و یا وضعیت شناسی اعلام شده در مصاحبه های وزیر میراث فرهنگی و معاون صنایع دستی وزارت خانه مبتنی بر شرایط مطلوب صنایع دستی، که همواره با برجسته کردن ارقام در ارتباط با صادرات چمدانی صنایع دستی و نخستین بودن ایران در ثبت شهرهای صنایع دستی در دنیا به کرات اعلام گردید. گو این که صنایع دستی مشکل یا چالش دیگری ندارد تا این عزیزان به لابیگری و دفاع از آن و کسب اعتبار و امتیاز برای آن بپردازند.
آسیب شناسی این موارد در کنار دیگر چالش ها و مسائل پیش روی صنایع دستی و هنرهای سنتی که همچنان روی زمین باقی مانده، راهکاری است که شاید بتوان در بین مدت و بلندمدت از فراموشی و از دست رفتن این هنرهای بومی و کهن که سهم بسزایی در انتقال سنت های هنری ایران از گذشته تا به امروز داشته اند، جلوگیری کرد و به نظر می آید تا چالش ها و منشا خسران های موجود را بدرستی نشناسیم و راهکاری برای عبور از آنها نیابیم، چندان نمی توان افقی روشن برای آینده صنایع دستی و هنرهای سنتی ایران متصور بود.»
منبع: آبی طرح
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب