جزئیات یکی از مهم ترین اسناد تاریخی جهان
به گزارش آبی طرح، منشور کوروش، استوانه ای گِلی از دوران هخامنشی یکی از مهم ترین اسناد جهان باستان محسوب می شود، حالا در موزه بریتانیا نگهداری می شود. این منشور تاکنون چندین بار مرمت، نسخه برداری، و برای نمایش به ایران امانت داده شده است.
به گزارش آبی طرح به نقل از ایسنا، منشور کوروش استوانه ای گِلی است که روایتی به خط میخی بابلی از فتح بابل به دست کوروش بزرگ در سال ۵۳۹ قبل از میلاد است. این متن همینطور به برگرداندن تندیس های خدایان به معابد که قبل تر به دستور نَبونعید، آخرین پادشاه بابل، از جا برداشته شده بودند و همینطور اقدامات کوروش در بابل اشاره دارد.
بخش اول: منشأ، مضمون و اهمیت تاریخی منشور کوروش
شکل استوانه ای این اثر از خصوصیت های معمول سنگ نوشته های سلطنتی در اواخر دوره بابلی است و محتوای متن نشان میدهد منشور برای دفن در پیِ بنای دیوار شهر بابل نوشته شده بود. این استوانه بعد از تصرف شهر در سال ۵۳۹ قبل از میلاد به دنبال دستور کوروش در آن جا قرار گرفت. متن آن ناقص است و به خط و زبان بابلی نوشته شده است.
در متن آمده که نبونعید (۵۵۵ تا ۵۳۹ قبل از میلاد)، آخرین پادشاه بابل، آئین های سنتی خدایان بابلی همچون مردوک، خدای بزرگ شهر بابل را منحرف کرده و مردم آزاد شهر را به بیگاری واداشته بود. مردم از این ستم به درگاه خدایان شکایت کردند و خدایان هم در اعتراض، بابل را ترک گفتند.
اما مردوک به دنبال رهایی مردم و برگرداندن آئین کهن، به جست وجوی قهرمانی پرداخت که بتواند نظم و عدالت را بازگرداند. او کوروش، پادشاه انشان (در پارس) را برگزید و او را پادشاه جهان خواند.
نخست، کوروش فرمانروایی خودرا بر قبایل ایرانی گسترش داد و با عدالت بر آنان حکومت کرد. سپس مردوک فرمان داد تا کوروش به طرف بابل لشکر کشد. کوروش بی آن که جنگی درگیرد، وارد شهر شد. نَبونعید به دست او افتاد و مردم بابل با شادمانی فرمانروایی کوروش را پذیرفتند.
از این بخش به بعد، متن به شکلی نوشته شده که گویی خود کوروش سخن می گوید:
«منم کوروش، پادشاه جهان...»
در این قسمت، کوروش خودرا پرستشگر مردوک معرفی می کند که برای صلح و آرامش در بابل کوشیده و بیگاری مردم را برانداخته است. ملت های همسایه هدایایی به بابل آوردند و کوروش مدعی است که معابد و آئین های دینی آنان را بازسازی کرده، و خدایان و مردمان تبعیدشده را به سرزمین هایشان بازگردانده است.
این استوانه به دستور کوروش و بعد از فتح بابل در همان سال ساخته و در دیوار شهر دفن شده است.
بیشتر بخوانید:
واقعیت هایی درباره ی کوروش در اسناد میخی
وضعیت فیزیکی، کشف و مرمت منشور کوروش
نشور کوروش در قرن نوزدهم میلادی در چند تکه شکسته کشف شد و حتی بعد از بازسازی، همچنان ناقص باقی ماند. هسته ٔ آن از گل پخته با ذرات درشت سنگ خاکستری ساخته شده است. تشکیل بدنه به این صورت بوده که ابتدا از گِل، مخروطی ساخته و سپس با افزودن گل بیشتر بصورت استوانه درآمده و در پایان، لایه ای نازک و نرم تر از گل روی سطح آن کشیده شده تا متن بر آن نوشته شود. سرانجام، اثر پخته شده است.
این شیوه ساخت نشان میدهد که منشور احتمالاً بصورت انبوه تولید می شده، اما بافت زبر و ناهمگن گل سبب شکنندگی آن شده و همین مساله نشان میدهد که چرا در دوران باستان به چند تکه شکسته است.
در سال ۱۹۶۱، منشور باردیگر در موزه بریتانیا در جریان پروسه صیانت از آثار تاریخی در کوره پخته شد. در دهه ۱۹۷۰ هم مقدار محدودی از شکاف ها با گچ پُر شد تا ظاهر اثر تکمیل شود. در همان زمان، تکه ای تازه از مجموعه بابلی دانشگاه ییل با منشور تطبیق داده شد و به بخش پشتی آن متصل شد. این قطعه قسمتی از خطوط ۴۵–۳۶ را بازمی گرداند که شامل جزئیاتی از کارهای عمرانی کوروش در بابل و کشف سنگ نوشته قدیمی آشوربانیپال است.
شناسایی این قطعه توسط بارنت به هیات امنای موزه بریتانیا در تاریخ ۷ ژانویه ۱۹۷۲ گزارش شد و در ۲۲ ژانویه همان سال امانت آن از طرف دانشگاه ییل مورد تأیید قرار گرفت. در سال ۲۰۰۷، لایه های گچی که در مرمت دهه ۷۰ به کار رفته بود، برداشته شد تا ظاهر واقعی تر و ساختار اصلی اثر بهتر دیده شود.
امانت به ایران و نسخه های بازسازی شده منشور کوروش
منشور کوروش از زمان کشف در سال ۱۸۷۹ میلادی تقریباً بطور مداوم در موزه بریتانیا به معرض نمایش گذاشته شده است. شیوهٔ نمایش آن در گذر زمان، متناسب با گالری ها و ویترین های مختلف موزه تغییر کرده است.
در سال ۱۹۷۱، برای اولین بار به ایران امانت داده شد. این اقدام به دنبال درخواست رسمی دولت وقت ایران بوسیله سفارت در لندن صورت پذیرفت تا منشور موقتاً در تهران به معرض نمایش گذاشته شود، و همزمان با جشن های ۲۵۰۰ سالهٔ شاهنشاهی در ایران، نماد ملی این مراسم باشد.
گزارش رسمی این امانت توسط آر. دی. بارنت، مدیر بخش آثار آسیای غربی موزه بریتانیا، در تاریخ ۹ ژوئیه ۱۹۷۱ به هیات امنای این موزه عرضه شد. هزینهٔ انتقال اثر به ایران از طرف دولت ایران پرداخت گردید و خود بارنت، منشور را در ۷ تا ۲۲ اکتبر ۱۹۷۱ شخصا به ایران برد.
با وجود صدمه دیدگی و ظاهر نه چندان چشم گیر، منشور کوروش به عنوان نماد ملی اصلی جشن های ۲۵۰۰ ساله انتخاب گردید و تصویر آن در تمامی ابزارهای تبلیغاتی همچون تمبر یادبود منتشر گردید. این اثر موقتاً در نمایشگاهی ویژه در بنای تازه ساخته شده برج آزادی (شهیاد) در نزدیکی فرودگاه مهرآباد به نمایش درآمد.
در گزارش بارنت به هیات امنا (۳۰ اکتبر ۱۹۷۱) آمده است که نمایش این اثر در ایران با بازتاب گسترده رسانه ای همراه بود و منشور بعد از پایان مراسم، با امنیت کامل به لندن بازگردانده شد.
در همان سال، عکسی سیاه وسفید منتشر گردید که منشور را بر بالای یکی از ستون های تخت جمشید نشان می داد. این تصویر در حقیقت در ارتباط با نسخه ای گچی (کپی) از منشور بود که توسط نورمن شارپ به علی سامی، مدیر وقت موزه تخت جمشید، اهدا شده بود. نسخه اصلی هیچگاه از تهران به تخت جمشید منتقل نشد.
هیات امنای موزه در ۲۴ ژوئیه ۱۹۷۱ مجوز امانت نسخه اصلی را صادر کرده بود، اما بعد از برگشت اثر در اکتبر همان سال، تصمیم گرفتند که با وجود درخواست های بعدی، بار دیگر منشور به ایران امانت داده نشود.
با این وجود، در سال ۱۳۸۹ منشور حقوق بشر کوروش بر طبق توافق بین سازمان میراث فرهنگی و موزه بریتانیا به موزه ملی ایران امانت داده شد. هرچند ورود آن به ایران با هشت ماه تاخیر صورت پذیرفت. آن زمان بحث های زیادی بر سر جعلی بودن این استوانه گلی امانت داده شده به ایران مطرح شده بود که بعدها شاهرخ رزمجو، دیرینه شناس که مدتی مسئول مجموعه «ایران باستان» در بخش «خاورمیانه» موزه ی بریتانیا بود، تأیید کرد که استوانه ای که برای نمایش به ایران آورده شد، اصل منشور کوروش بود.
منشور کوروش ۴ ماه در موزه ملی ایران به معرض نمایش گذاشته شد اما در اطلاعاتی که حالا در موزه بریتانیا قابل دسترس است به این مساله اشاره ای نشده است.
بیشتر بخوانید:
اصل منشور کوروش به ایران آمد؟
نسخه سازی ها و قالب گیری از منشور کوروش
ولین قالب گیری از منشور کوروش در سال ۱۹۶۲، بدنبال درخواست وزیر دربار ایران در سال ۱۹۶۱ برای آماده سازی نسخه ای جهت نمایش در جشن ۲۵۰۰ ساله انجام شد.
در اوت و سپتامبر ۱۹۷۱ نسخهٔ دوم از همان قالب تهیه شد تا نورمن شارپ بتواند آنرا به ایران ببرد. او این نسخه را در مراسم جشن به علی سامی در موزهٔ تخت جمشید اهدا کرد.
در همان زمان، درخواست های دیگری هم از طرف سفارت ایران در لندن برای تهیهٔ قالب جدید عنوان شد. در نامه ای به تاریخ ۲ نوامبر ۱۹۷۱ به اطلاع سفارت رسید که آماده سازی هر قالب حدود دو هفته زمان می برد.
نسخه های ثانویه از قالب های ارسال شده به تهران، بعدها توسط شاه ایران در نقاط مختلف توزیع شد. یکی از این نسخه ها حالا در موزه ام القوین (در امارات) نگهداری می شود.
علاوه بر این، نسخه هایی از منشور کوروش از آن زمان تا حالا بصورت تجاری توسط موزه بریتانیا، موزه ملی ایران و چند مؤسسه دیگر عرضه شده اند.
در سال ۱۹۷۵ هم بعد از اضافه شدن قطعه تازه از مجموعه ییل، نسخه بازسازی شده جدیدی برای قالب گیری توسط اِی. جی. پرسکات تهیه شد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب