در جا زدنی كه برایمان گران تمام می گردد
آبی طرح در جا زدنی كه برایمان گران تمام می گردد
مهدی درستی: سال 96 برای ادبیات و كتاب سالی معمولی، یكنواخت و بدون هیچ اتفاق بزرگ و جریان ساز بود و نتوانست در تاریخ بعنوان موفق ترین سال ادبیات ایران و یا هر عنوان این چنینی دیگر نام خویش را ثبت كند، البته مدتی است كه دیگر هیچ سالی نتوانسته نام خویش را این چنین در تاریخ ماندگار كرده و آنطور كه به نظر می آید سال 97 هم شاید از این افتخار بویی نبرد. البته نظر كارشناسان و نویسندگان در این باره دو پهلوست، دسته ای معتقدند كه سال قبل ادبیات و كتاب ایران شاهد رشد، گسترش و رونق بوده است و حال خوبی داشته و در مقابل گروهی دیگر از یكنواختی و نبود پیشرفت و پسرفت سخن می گویند. با یك نگاه اجمالی به رخدادهای ادبیاتی در طول سال قبل نظری مشابه گروه دوم نویسندگان و كارشناسان ادبی پیدا خواهیم كرد زیرا كه واقعا در سال 96 خبری از یك تحول و كشف تازه در ادبیات ایران نبود و ادامه این درجا زدن شاید در ادامه ما را دچار مشكل و یك بحران كند كه دیگر فرصت حل و فصلش را نداشته باشیم. حال كه دستمان از یك رویداد نو و تازه خالی ماند، بهتر است نگاهی بی اندازیم به مهم ترین اتفاقات سال قبل در حوزه ادبیات و كتاب تا شاید جرقه ای در ذهن هایمان زده و چشمه خلاقیت مان برای سال آینده جاری شود. در ادامه مروری خواهیم داشت بر با اهمیت ترین اتفاقات حوزه ادبیات و كتاب ایران در سالی كه سپری كردیم. جوایز ادبی همچنان جنجالی و پرحاشیه از مهمترین اتفاقات ادبی سال گذشته، برگزاری جوایز ادبی از نوع دولتی و خصوصی اش بود كه بنابر زمان مشخصی طی روال هر ساله برگزار و برگزیدگانشان معرفی گشتند. با این حال جوایز امسال كم حاشیه نداشتند كه نگاهی می اندازیم به مهمترین جوایز ادبی در سالی كه گذشت. جنجالی ترین جایزه ادبی سال گذشته، به احمد محمود مرتبط بود، نخستین جایزه ای كه برای پاسداشت این ادیب توانا برگزار گردید و حواشی زیادی را تولید كرد كه از آن جمله می توان به اطلاع نداشتن خانواده این هنرمند از شكل گیری چنین جایزه ای، همینطور لیست برگزیدگان این جایزه هم در انتها با انتقادها و بازخوردهای منفی روبه رو شد. سومین جایزه شعر شاملو دیگر جایزه ادبی بود كه سال قبل برگزیدگان خویش را شناخت، اما حاشیه این جایزه به نحوه انتخاب آثار و داوری مربوط می شد كه انتقاد بعضی از صاحبان آثار را به همراه داشت و با این حال اثر «آشویتس خصوصی من» حسن همایون انتخاب|شد. دهمین جایزه ادبی جلال در سال قبل مسئله دیگری داشت و آن هم نگاهی بود كه هیات داوران از بالا به پایین به آثار ارسالی داشتند كه با قرائت دو بیانیه در بخش های داستان كوتاه و رمان و داستان بلند بر همگان مشهود شد. نكته این بود كه همه بر وجود بحران در این فضا معترف هستند اما چنین نگاهی را نمی پسندند. سی و پنجمین دوره جایزه كتاب سال، دیگر رویداد برگزار شده در سال 96 بود كه با حضور رییس جمهور برگزیدگانش را شناخت اما مسئله ای كه وجود نداشت معرفی نشدن هیات داوران با عنایت به وعده اعلام اسامی شان بود كه همچنان هم این اتفاق رخ نداده است. نامزدهای دوازدهمین و سیزدهمین جایزه مهرگان ادب هم در ماه های پایانی سال 96 معرفی گشتند كه در بهار امسال معرفی و تقدیر می شوند. جایزه كتاب سال دفاع مقدس هم از دیگر جوایز مهمی بود كه در سال قبل با معرفی برگزیدگان پایان یافت. شكل گیری انجمنی برای داستان نویسان و یك پایگاه تخصصی از دیگر وقایع ادبیات ایران در سال قبل تأسیس «انجمن صنفی داستان نویسان تهران» بود كه در سال ۹۶ اولین مجمع عمومی خویش را برگزار نمود. این انجمن در جهت فقدان نهادی برای پیگیری دغدغه های صنفی داستان نویسان ایرانی كه همواره از بزرگترین حسرت های نویسندگان ما بوده شكل گرفت و اصلی ترین هدف آن پشتیبانی از داستان نویسی بعنوان یك شغل است. مبحث دیگری كه در سال قبل نویدبخش اتفاقاتی خوب در حوزه ادبیات بود، راه اندازی نخستین پایگاه تخصصی نقدوبررسی شعر برای هدایت فنی شاعران جوان توسط استادان این فن بود. این پایگاه با هدف تولید شرایط یكسان و برابر نقد و بررسی شاعران نقاط مختلف كشور و بهره گیری از نفوذ دنیای در بین نسل جوان بوجود آمد. برگزاری دوازدهمین جشنواره بین المللی شعر فجر دوازهمین دوره جشنواره بین المللی شعر فجر برای چهارمین سال متوالی توسط بنیاد شعر و ادبیات داستانی برگزار گردید و جواد محقق دبیری آن را برعهده داشت. جشنواره امسال در كرمانشاه آغاز و سپس در تبریز پایتخت گردشگری جهان اسلام در سال 2018 پایان یافت. جشنواره دوازدهم در سه بخش شعر بزرگسال، شعر كودك و درباره شعر میزبان آثار شاعران داخلی و خارجی بود كه در نهایت برگزیدگان هر بخش معرفی گشتند. همچون نكات جالب توجه این دوره جشنواره رضایت شاعران كشورهای خارجی از حضور در این رویداد فرهنگی بود. تغییر رییس سازمان اسناد و كتابخانه ملی از دیگر اتفاقات مهم حوزه ادبیات و كتاب در سال 96 باید به انتصاب اشرف بروجردی بعنوان رییس سازمان اسناد و كتابخانه ملی اشاره نمود. فروردین سال پیش سیدرضا صالحی امیری كه بعنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی انتخاب شده بود در حكمی از جانب رییس جمهور جای خویش را به اشرف بروجردی داد. سازمان اسناد و كتابخانه ملی ایران بعد از انتخاب صالحی امیری بعنوان وزیر چندماه بدون رئیس اداره شد تا اینكه رئیس جمهور ۲۸ اسفند ۹۵، با صدور حكمی اشرف بروجردی را برای یك دوره چهارساله بعنوان رئیس این سازمان منصوب نمود. در مراسم تودیع و معارفه روسای سازمان اسناد و كتابخانه ملی بر نقش این سازمان در عبرت آموزی از افراطی گری ها و انتخاب های آگاهانه تاكید گردید. بازگشت نمایشگاه كتاب به مصلی تهران یكی از مهم ترین مسایل حوزه كتاب در سال 96 به مكان برگزاری نمایشگاه كتاب تهران مربوط بود، مشكلی كه قرار بود با انتقال این نمایشگاه به مجموعه شهر آفتاب كه از جانب شهرداری تهران آماده شده بود حال شود اما گویا این انتقال خود شروعی برای مشكلات تازه بود. نمایشگاه كتاب دو سال در كوچی الزامی در شهر آفتاب تهران برگزار گردید و هر سال شاهد نابه سامانی های تازه ای بود كه نشان دهنده آماده نبودن این مكان برای برگزاری چنین رویداد بزرگی بود. بنابراین شورای سیاستگذاری سی و یكمین دوره نمایشگاه كتاب بعد از برگزاری جلسه ای با رسیدن به این نتیجه كه شهرداری تهران در عمل به وعده های خود برای بهبود اوضاع شهر آفتاب كوتاهی كرده است، مصلی تهران را بار دیگر بعنوان میزبان این رویداد فرهنگی و هنری انتخاب كردند. بعد از گذشت 30 سال از برگزاری بزرگ ترین رویداد فرهنگی كشور همچنان مكان نمایشگاه كتاب باید بزرگ ترین دغدغه مسئولان فرهنگی و شهرداری تهران باشد زیرا كه همچنان تصمیمی با پیش بینی درست و آینده نگری درباره این مورد اتخاذ نشده است. نگاهی به وضعیت بازار كتاب در سالی كه گذشت وخامت حال بازار كتاب در سال 96 نه تنها بهبود نیافت بلكه بیشتر هم شد، مسئله ای كه نگرانی و ناامیدی خیلی از اهالی نشر و كتابفروشان را به همراه داشت. عده ای معتقدند كه عامل این كسادی بازار گرانی كتاب است، این مسئله تا حد زیادی اثرگذار بوده و هست، گران شدن كاغذ و كاهش یارانه دولتی خرید آن سبب شد تا قیمت كتاب افزایش پیدا كرده و در نتیجه از میزان تمكن مالی خریداران كتاب بیشتر شود. اما همه ماجرا این گرانی نیست بلكه مسئله اساسی است و به فرهنگ مربوط می گردد میزان كتابخوان های كشور و دوستداران كتاب چند سالی است كه بسیار كاهش یافته و سیر نزولی دارد، نكته ای كه نیازمند بررسی دقیق كارشناسان است تا به راه حل درستی دست پیدا كنند. طرح های حمایتی خانه كتاب برای خرید كتاب و رونق بازار هم در سال 96 همانند گذشته برگزار گردید اما جز نقش مسكنی كوتاه مدت كارایی دیگری نداشتند. از طرح تابستانه و پاییزه گرفته تا عیدانه كتاب و... همه این طرح ها مفید هستند اما تغییر دائمی تولید نمی كنند بلكه تنها در مقطع برگزاری طرح بازار را تكانی می دهند و تمام. خانه كتاب هم به علت محدودیت بودجه ای كه دارد نمی تواند مدت زمان برگزاری طرح ها را افزایش داده و گسترده كند و وقت آن رسیده است تا مسئولان فرهنگی كشور به حال این بحران فكری بكنند. طرح های كتابگردی و كتابخانه گردی هم همچون اتفاقات مثبتی بودند كه همانند سالیان گذشته در سال 96 برگزار شده و نتایج مثبتی هم داشتند. از دیگر نكات ناراحت كننده سال 96 تعطیلی تعدادی از كتابفروشی ها برای اوضاع نامساعد اقتصادی بود. پرفروش ترین كتاب های سال 96 در سال 96 نویسندگان خارجی توانستند در رقابت با همتایان ایرانی خود گوی سبقت را ربوده و مخاطبان بیشتری را جذب كنند كه در صدر همه آن ها باید به الیف شافاك نویسنده ترك تبار اشاره نمود. از میان نویسندگان ایرانی هم، جوانانی بودند كه آثارشان دوشادوش آثار نویسندگان غربی در پرفروش ها قرار داشت و حتی در بعضی از مقاطع زمانی آن ها را پشت سر می گذاشتند، مانند روزبه معین، رضا امیرخانی، نسیم مرعشی، عباس معروفی، عادل فردوسی پور و... در زمینه موضوعات و ژانرهای ادبی هم مطابق انتظار كتاب دوستان بیشترین اقبال را به رمان و ادبیات داستانی داشتند و بعد از آن كتاب های زندگینامه، شعر، فلسفه، روانشناسی و... پرمخاطب بودند. اما اینكه كدام كتاب توانست بیشترین حضور را در پرفروش های سال 96 داشته باشد، باید بدون تردید نام «ملت عشق» نوشته الیف شافاك با ترجمه ارسلان فصیحی را آورد كه ركورددار فروش بود و اخیرا پنجاهمین چاپ خویش را هم پشت سرگذاشت. كتابی كه در بیشتر ماه ها پرتكرارترین اثر پرفروش ها بود و خوب توانست با مخاطبان ایرانی انس پیدا كند. آثار كازوئو ایشی گورو هم بعد از دریافت جایزه نوبل ادبیات در بازار كتاب تهران پرمخاطب شد به نحوی كه در مقاطعی به صورت جدی «ملت عشق» شافاك را جای گذاشته و به تنهایی در صدر قرار می گرفتند. همینطور آثار موراكامی و جوجو مویز دیگر پرتكرارهای سال 96 بودند. از نكات بارز سال قبل در بازار كتاب باید به صف های طولانی علاقه مندان برای دیدار با نویسنده موردنظرشان و امضای كتاب شان اشاره نمود، اتفاقی برای كتاب «قهوه سرد آقای نویسنده» روزبه معین، «ره ش» رضا امیرخانی و «عشق و چیزهای دیگر» مصطفی مستور رخ داد. 58243
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب