كتاب و كتابخوانی در ذائقه نصف جهان
به گزارش آبی طرح جایگاه كتاب و كتابخوانی در اصفهان پایتخت فرهنگ و تمدن ایران اسلامی به اعتقاد كارشناسان به رغم فراز و فرود این بخش هنوز نتوانسته به چشم انداز مطلوبی برسد كه باید برای ارتقا این مهم فرهنگی، فكر اساسی كرد.
كتاب، از روزگاران گذشته تا به امروز مهمترین نماد تمدن و فرهنگ هر جامعه قلمداد می شود به صورتی كه اندیشمندان بسیاری آنرا آغاز تحولات تاریخی می دانند. شاید بنا بر این است كه محققان با مطالعه و سنجش میزان گرایش افراد جامعه به كتاب به حقایق بیشماری در این خصوص دست یافته اند.
بر اساس آخرین یافته های مركز آمار ایران، سرانه زمان مطالعه كتاب غیر درسی در این استان ۹ ساعت و ۱۳ دقیقه، سرانه مطالعه الكترونیكی یك ساعت و ۵۱ دقیقه و مطالعه كتاب چاپی هفت ساعت در ماه است.
در این شاخص استان قم با بالاترین سرانه زمان مطالعه كتاب غیر درسی با ۲۰ ساعت و ۷ دقیقه در ماه در جایگاه نخست و ایلام با ۲ ساعت و ۴۸ دقیقه در رده آخر قرار دارد. استان اصفهان با ۹ ساعت و ۱۳ دقیقه رتبه چهارم را بعد از قم، خراسان رضوی و یزد به خود اختصاص داد، میانگین سرانه زمان مطالعه كتاب های غیر درسی در ماه در كشور هفت ساعت و ۴۱ دقیقه است.
همچنین سرانه زمان مطالعه كتاب های قرآن و ادعیه در ماه در اصفهان چهار ساعت و ۱۰ دقیقه است و بعد از استان های قم، یزد و خراسان رضوی در رتبه چهارم كشور قرار دارد. میانگین این سرانه در كشور سه ساعت و هفت دقیقه است.
سهم مطالعه قرآنی و ادعیه از مطالعات غیر درسی هم در استان اصفهان ۴۵.۲ درصد و در میانگین كشوری ۴۰.۶ درصد است.
اصفهان در شاخص مطالعه روزنامه با سرانه یك ساعت و ۳۸ دقیقه در ماه، رتبه هفتم را در كشور دارد. سرانه زمان مطالعه روزنامه های الكترونیكی در این استان در هر ماه ۵۶ دقیقه و روزنامه های چاپی ۴۲ در ماه است.
بر اساس این آمار، مطالب سیاسی اولویت نخست ۲۵ درصد از جامعه آماری مورد بررسی در مطالعه روزنامه است. مبحث های ورزشی، حوادث و مسائل اجتماعی در رده های بعدی قرار دارند كه به قول كارشناسان، علل علاقه مندی به برخی مبحث ها و اینكه چرا بیشتر افراد جامعه به حوادث سیاسی توجه دارند و مبحث های فرهنگی و هنری در رده آخر قرار گرفتند، می تواند بررسی شود.
سرانه مطالعه روزنامه به صورت چاپی و الكترونیكی در هر ماه در استان گیلان ۲ ساعت و ۳۴ دقیقه است كه بالاترین مقدار را به خود اختصاص داد و سیستان و بلوچستان با ۲۷ دقیقه كمترین مطالعه سرانه روزنامه را دارد. میانگین سرانه مطالعه روزنامه در كشور یك ساعت و ۲۶ دقیقه در ماه است.
ابتدایی ترین تعریف از سرانه مطالعه، میانگین مدت زمان مطالعه شخص در یك شبانه روز است، خواندن روزنامه یا حتی ساعت ها وقت گذرانی در فضای مجازی و قرار گرفتن در مقابل مجموعه ای از داده ها شاید با این تعریف به شكلی در رده مطالعه جای گیرد اما معنایش كتابخوانی نیست. آنچه كه به واقع باید مورد توجه قرار بگیرد، كتاب هایی است كه آگاهانه، از روی اختیار و با هدف گذران وقت یا افزایش آگاهی و تجربه، بدون اجبار مستقیم بیرونی از جانب فرد خوانده می شود.
آمارهای موجود در این زمینه اما به هیچ وجه دقیق و پژوهش پایه نیست و به باور كارشناسان، سرانه كتابخوانی در كشور با عنایت به بررسی های موردی، شرایط چاپ و نشر، شرایط كتابخانه های عمومی و مشاركتی یا حتی تجربه های شخصی مورد استناد قرار می گیرد. این ها را یوسف قدیری، كارشناس آمار به ایرنا می گوید.
بر اساس تازه ترین اظهارات مسؤلان، سرانه مطالعه در استان اصفهان بین ۳ تا ۱۸ دقیقه در روز است.
به گفته مدیركل فرهنگ و ارشاد اسلامی اصفهان بهبود سرانه مطالعه در اصفهان یعنی چرخه توزیع، ترغیب و تشویق نیازمند كار بیشتر است.
به گزارش آبی طرح به نقل از ایرنا وی ادامه داد: سرانه مطالعه در كشور وضع خوبی ندارد و در اصفهان در مقایسه با كشور احتیاج به كار بیشتری است.
حجت الاسلام محمدعلی انصاری اضافه كرد: با وجود چالش های اقتصادی بخصوص در تهیه كاغذ، نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۴ درصد در زمینه چاپ كتاب رشد داشته ایم كه مبین وضعیت خوب استان دربخش نشر كتاب است.
به گفته وی نزدیك به ۱۸۰ كتابفروشی در استان وجود دارد.
انصاری با اشاره به اینكه در استان اصفهان بیشتر از ۴۰۰ ناشر فعالیت می نمایند، اظهارداشت: سال قبل ۲ هزار و ۱۴ عنوان كتاب مجوز چاپ گرفت و در هفت ماهه نخست امسال هم یكهزار و ۸۷ عنوان كتاب به چاپ رسید.
كوله بار مشكلات بر دوش یار مهربان
امسال برغم تهدیدهای اقتصادی كه بر تامین كاغذ و صنعت چاپ سنگینی می كند نزدیك به ۵۰۰ ناشر، ۹۰ هزار عنوان كتاب را در ۴۰۰ غرفه چهاردهمین نمایشگاه كتاب اصفهان به معرض نمایش گذاشته اند.
این رویداد فرهنگی كه از ۱۸ تا ۲۳ آبان دایر است با اینكه فرصتی را برای همنشینی با یار مهربان فراهم نمود اما آكنده از انبوه ملالت ها، كاستی ها و دغدغه هایی است كه ناشران و فعالان این بخش از آن سخن می گویند.
گرانی غرفه ها، نبود حمایت كافی از ناشران، هزینه های چاپ، تعمیر و نگهداری دستگاه ها، نبود حق كپی رایت، تبدیل ناباورانه برخی انتشاراتی ها و كتابخانه ها به رستوران یا فروشگاه، تنها گوشه ای از درد و دل اهالی كتاب است.
یك ناشر درحاشیه چهاردهمین نمایشگاه كتاب اصفهان به ایرنا اظهار داشت: خیلی از مواد اولیه همچون كاغذ، جوهر، مركب و سلفون از خارج از كشور وارد می شود كه به سبب نوسانات ارزی قیمت ثابتی ندارند.
وی با اشاره به اینكه كتاب آن گونه كه باید در سبد خرید مردم دیده نمی گردد، اظهار داشت: زمانی كه كاغذ و خدمات نشر گران می شود قیمت كتاب هم افزایش می یابد كه این افزایش قیمت سبب حذف كتاب از سبد خرید خانوار می شود.
این ناشر اضافه كرد: با اینكه نزدیك به ۱۷ هزار ناشر در كشور وجود دارد تعداد ویترین ها برای نمایش آثار آنها در كل كشور محدود است.
به گفته وی اغلب ناشران قدرتی برای عرضه كارهای خود در سطح جامعه ندارند.
ناشر دیگری در این نمایشگاه از دستگاه های دولتی كه حمایتی از نمایشگاه كتاب اصفهان نكردند، گلایه داشت و اظهار داشت: در دیگر استان ها از نمایشگاه های كتاب حمایت های مالی و معنوی صورت می گیرد اما سال قبل و امسال در اصفهان هیچ گونه حمایت مالی از ناشران صورت نگرفت و همه هزینه ها بر دوش شركت تعاونی ناشران است.
وی اعتقاد دارد شوك های وارده به بازار نشر در طول سال های گذشته سبب شده كه كتابخوانی در كشور ضعیف شود.
وی افزود: اگر یارانه ای از جانب دولت برای كتاب و كتابخوانی در نظر گرفته شود به نفع قشر مطالعه كننده است.
نصف جهان، پیشتاز در اجرای طرح های كتابخوانی
به گفته مسؤلان، استان اصفهان سال قبل از نظر تعداد جام باشگاه های كتابخوانی كودك و نوجوان رتبه نخست را در كشور به دست آورد.
طرح های فروش فصلی كتاب، جام باشگاه های كتابخوانی كودك و نوجوان، روستا و عشایر دوستدار كتاب و پایتخت كتاب همچون طرح هایی است كه به منظور فرهنگ سازی مطالعه و توسعه فرهنگ كتاب و كتابخوانی توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و به تبع آن ادارات كل استانی پیگیری و اجرا می شود.
اصفهان با افزون بر ۲ هزار باشگاه كتابخوانی كودكان از نظر ثبت باشگاه دارای رتبه نخست كشور است.
به گفته مسؤلان، از۱۸۵ باب كتابخانه استان اصفهان افزون بر ۴۰ كتابخانه در مناطق محروم قرار دارند كه نزدیك به ۶۰ درصد كتاب مورد نیاز را فراهم می كنند. كتابخانه های استان ۳.۵ میلیون جلد كتاب در بخش های مختلف همچون علمی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، هنری دارند.
كتاب در نصف جهان، از شهر تا روستاها
درخشش بعضی از شهرها و روستاهای نصف جهان از دیگر ظرفیت های امید بخش كتاب و كتابخوانی در این استان است.
انتخاب كاشان بعنوان پایتخت كتاب ایران فرصتی پرارزش برای این شهرستان استان اصفهان است. این شهر بعد از اهواز، نیشابور و بوشهر در هشتم اسفند ۱۳۹۶ به سبب عرضه برنامه های نوآورانه، مشاركت جویانه، منسجم و استفاده از ظرفیت های صنعتی، فرهنگی و هنری در تدوین آنها بعنوان 'پایتخت كتاب ایران' انتخاب|شد و لوح افتخار وزیر كشور، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و كمیسیون ملی یونسكو را دریافت كرد.
طرح پایتخت كتاب ایران در واقع برگرفته از تجربه پرارزش یونسكو (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد) است كه از سال ۲۰۰۱ میلادی یك شهر را بعنوان پایتخت كتاب جهان معرفی می كند.
بر این اساس در ایران هم هر سال یك شهر به این عنوان مفتخر می شود كه تنها چند ماه مانده به پایان پایتختی كاشان، دست اندركاران امر بر این باور هستند كه به رغم اجرا نشدن همه طرح های تدوین شده، مردم این خطه گام های بلندی در استفاده از این فرصت برداشتند. سرانه مطالعه در كاشان نزدیك به ۵۰ درصد افزایش داشته كه البته همچنان نسبت به استانداردهای بین المللی فاصله دارد. كاشان در بعضی زمینه ها همچون تعداد ناشران، شمار كتاب های چاپ شده و تعداد باشگاه های كتابخوانی فعال زیر نظر وزارت آموزش و پرورش از ۱۲ مركز استان شرایط مناسبی دارد.
كتابخانه عمومی دانشوران شهرستان فریدن(واقع در غرب استان) از نظر تعداد اعضا و هم تعداد امانت كتاب جزو پنج كتابخانه برتر استان و ۱۰ كتابخانه برتر كشور است.
روستای سفتجان فریدن در سال ۹۴ در پنجمین كنگره ملی فرهنگ و هنر روستا و عشایر، عنوان روستای دوستدار كتاب را از آن خود كرده است.
روستای غرغن این شهرستان هم در سال ۹۵ با عرضه سه طرح 'خانواده دوستدار كتاب'، 'ختم كتاب'، 'كتاب در مزرعه' و 'كتاب در كانون' جزو ۱۰ روستای شایسته تقدیر در سومین جشنواره ملی روستای دوستدار كتاب انتخاب شده است.
تابحال برنامه های متنوعی نظیر دیوار یار مهربان، اهدای دانایی به كودكان، اهدای زندگی به ماهیان، یار مهربان در طبیعت، یار مهربان در اعتكاف، بازدید دانش آموزان از كتابخانه ها، عضویت مجانی در كتابخانه، اجرای زنگ كتاب در مدارس، برگزاری نمایشگاه دوره ای كتاب، بازدید از كتابخانه های خانگی، نشست های كتابخانه ای و برنامه های كارآفرینی در حوزه نشر در فریدن اجرا شده است.
جایزه های ادبی اصفهان، انگیزه بخش و موثر
از جایزه های معتبر و پرارزش فرهنگی و ادبی كشورمان كه در سال های گذشته به مولفان و نویسندگان اعطا می شود می توان به جایزه ادبی پروین اعتصامی، جایزه منتقدان و نویسندگان مطبوعات، جایزه كتاب سال دفاع مقدس، كتاب سال ایران، جایزه ادبی سعدی، جایزه ادبی مهرگان و جایزه ادبی جلال آل احمد اشاره نمود.
در استان اصفهان با عنایت به ظرفیت عظیمی كه در بخش ادبیات و فرهنگ فارسی وجود دارد، اعطای جوایز فاخر و معتبر به نویسندگان و مولفان برجسته در دستور كار مسؤلان و فعالان بخش دولتی و غیر دولتی قرار دارد كه همچون آنها می توان به جایزه ادبی اصفهان و جایزه كتاب سال اشاره نمود.
نخستین دوره جایزه ادبی اصفهان آذر ۱۳۸۱ توسط اداره كل فرهنگ و ارشاد استان اصفهان در سه بخش اصلی «داستان های برگزیده اصفهان»، «بهترین رمان» و «داستان كوتاه» برگزار گردید و بعد از آن تا سال ۱۳۸۸ هفت دوره آن برگزار گردید.
در هفت دوره برگزاری جایزه ادبی اصفهان، جوانان مستعد بسیاری در عرصه ادبیات فارسی شناخته و مشغول كار شدند و كارشناسان، نظر مساعدی نسبت به این رویداد داشتند تا اینكه سرانجام هشتمین دوره جایزه ادبی اصفهان بعد از هشت سال توقف در اسفند ۹۶ برگزار گردید.
هشتمین جایزه ادبی اصفهان در بخش های داستان (مجموعه داستان و رمان)، شعر (كلاسیك، آزاد، ترانه)، ادبیات كودك و نوجوان، ادبیات خلاق، ترجمه و پژوهش های ادبی برگزار گردید و هدف اصلی آن پشتیبانی از جوانان و استعدادهای درخشان در حوزه ادبیات منثور و منظوم، بود.
تاب سال اصفهان هم یكی دیگر از جایزه های عرصه فرهنگ و ادب این استان است كه تا كنون بیست و چهار دوره آن توسط اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی با هدف ارج نهادن به تلاش پدیدآورندگان كتاب، ارتقای سطح كیفی نشر استان، ایجاد انگیزه برای مولفان و مترجمان و ترویج فرهنگ كتاب و كتابخوانی در بین اقشار مختلف جامعه برگزار شده است.
برگزیدگان این رویداد در چهار بخش تالیف، ترجمه، كودك و نوجوان و تولید و در گروه های كلیات، دین و فلسفه، روانشناسی و علوم تربیتی، حقوق، علوم سیاسی، علوم اجتماعی و اقتصاد زبان و زبان شناسی، علوم خاص، علوم عملی و هنر و معماری و ادبیات، تاریخ و جغرافیا معرفی می گردند.
شاخصهای ارزیابی و داوری آثار در این رویداد اثرگذاری در خواننده، تازه و نو بودن مطالب، ساختار ویژه، تاثیرگذاری و گسترش مرزهای دانش، همدلی با ارزش های دینی، ملی و انسانی، شیوایی و رعایت قواعد دستوری، صفحه آرایی، طراحی جلد، قطع و نوع كاغذ، چاپ و صحافی و شهرت و اعتبار علمی نویسنده و ناشر است.
در بیست و چهارمین جایزه كتاب سال اصفهان كه سال ۹۷ برگزار شد، از بین ۸۲۵ عنوان كتاب رسیده به دبیرخانه، ۱۱ عنوان كتاب، برگزیده و ۱۴ عنوان كتاب شایسته تقدیر شناخته شدند.
علاوه بر این ۲ جایزه كه توسط اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی به مولفان و نویسندگان برگزیده اعطا می شود، جایزه های دیگری هم توسط ارگان های دولتی و غیر دولتی در استان اصفهان برای قدردانی از فعالان عرصه فرهنگ و ادبیات در نظر گرفته شده است.
از جمله این جوایز می توان به جایزه ادبی یوسف، جایزه ادبی جمالزاده و همینطور جایزه جشنواره مطبوعات و رسانه های الكترونیك استان اصفهان اشاره نمود.
معاون فرهنگی و رسانه ای اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان با اشاره به جایزه های ادبی و كتاب سال اظهار داشت: مقرر است این رویداد به صورت دو سالانه برگزار گردد تا در هر سال در یكی از آنها، آثار انتشار یافته مولفان، بررسی و برگزیدگان آنها مشخص شود.
اصغر مختاری در گفت و گو با ایرنا اضافه كرد: جایزه كتاب سال در بخش های مختلف مانند كودك، علوم اجتماعی و دینی و مذهبی برگزار و در آن بهترین مولفان، ناشران، ویراستاران و صحافان به تعداد ۵۰ تا ۶۰ نفر انتخاب می شوند.
وی با اشاره به اینكه جایزه ادبی اصفهان در مباحث شعر و ادبیات برگزار می شود، اشاره كرد: برنامه هایی هم در چارچوب رونمایی از كتاب های جدید به مناسبت های مختلف و همزمان با نمایشگاه ها و رویدادهای فرهنگی و هنری به منظور تشویق مولفان در اصفهان برگزار می گردد.
مختاری با تاكید بر ظرفیت بالای اصفهان در زمینه ادبی و فرهنگی و انتشار ۲ هزار و ۶۶ عنوان كتاب در سال قبل در این استان، خاطرنشان كرد: اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان همه تلاش خویش را برای گرامیداشت فاخران ادبی و تالیف اصفهان انجام داده است اما با عنایت به بعضی از محدودیت ها همچون در بخش مالی شاید آنطور كه باید نتوانسته است اصل مساله را ادا كند.
معاون فرهنگی اداره كل فرهنگ و ارشاد اصفهان، افزود: برخی نهادها و موسسه های دولتی و غیر دولتی دیگر مانند شهرداری هم به این مورد ورود پیدا كردند و با اعطای جوایز معتبری به جامعه ادبی استان از آنها قدردانی می كنند.
نخستین كتاب در ایران در سال ۱۶۳۸ میلادی مطابق با ۱۰۱۷ هجری شمسی در جلفای اصفهان چاپ شده است.
براساس اسناد تاریخی، هنگامی كه خلیفه ارامنه جلفای اصفهان شنید در اروپا كتاب چاپ می كنند، به این فكر افتاد كه برای چاپ كتاب تلاش كند. بنابراین از سال ۱۶۳۶ تا ۱۶۳۸ با كوشش همكاران خود و بدون داشتن راهنما، وسایل چاپ را شامل كاغذ، مركب، ماشین و حروف ساخت تهیه و اولین كتاب را بعنوان ساغموس (زبور حضرت داوود) در ۵۷۲ صفحه به چاپ رساند.
اصفهان خاستگاه چاپ كتاب در ایران است. به گواه تاریخ هنر كتاب آرایی اصفهان زبانزد عام و خاص است. سهم اصفهانی ها در استنساخ و كپی نسخه های خطی قابل توجه و خیلی از صاحب نظران بر این باورند این ذوق و پاكیزه نویسی همیشه همراه قلم به دستان اصفهان بوده است.
از ۱۸ آبان امسال نزدیك به ۵۰۰ ناشر، ۹۰ هزار عنوان كتاب را در ۴۰۰ غرفه چهاردهمین نمایشگاه كتاب اصفهان به معرض نمایش گذاشته اند. این نمایشگاه تا ۲۳ آبان پذیرای علاقه مندان است.
سرپرست اداره كل كتابخانه های عمومی اصفهان اظهار داشت: رویكرد و تاكید مهم بیست و هفتمین هفته كتاب استان تبدیل كتابخانه ها به باشگاه های فرهنگی عمومی و چند منظوره است.
امیر هلاكویی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اضافه كرد: بر این اساس كتابخانه های عمومی باید از حالت سنتی خارج شده و بعنوان پایگاه فرهنگی و باشگاه های چند منظوره ایفای نقش كنند و بر این اساس باید كتابخانه ها به فضایی علمی و آموزشی برای آگاهی بخشی و توسعه معلومات و نیازهای افراد در سنین مختلف تبدیل گردد.
وی از تاسیس ۱۰ كتابخانه جدید تا آخر امسال در استان اطلاع داد و اظهار داشت: اصفهان حالا با ۳۰۴ كتابخانه عمومی ركورددار تعداد كتابخانه های عمومی در كشور است.
سرپرست كتابخانه های عمومی اصفهان با اشاره به این كه شهرستان اصفهان با ۴۰ باب كتابخانه بیشترین تعداد كتابخانه های عمومی در استان را دارد اظهار داشت: شهرستان های خمینی شهر با ۱۶ باب و كاشان، مباركه و لنجان با ۱۵ باب كتابخانه پس از شهرستان اصفهان بیشترین سهم كتابخانه عمومی را به خود اختصاص دادند.
وی بیان كرد: شهرستان های فریدن، بویین میاندشت، تیران و كرون و فریدونشهر هر كدام با ۲ باب صاحب كمترین كتابخانه عمومی در استان هستند.
اكنون در استان اصفهان ۳۰۰ باب كتابخانه عمومی موجود است كه از این تعداد ۱۸۰ كتابخانه نهادی و ۱۲۰ كتابخانه مشاركتی و توسط بخش خصوصی و دستگاه های مختلف همچون شهرداری ها بوجود آمده است.
همچنین مجموع فضای مفید كتابخانه ای در استان اصفهان ۱۳۰ هزار مترمربع است و به شكلی به ازای هر یكصد نفر در استان پنج میلیون نفری اصفهان، ۲، ۵ مترمربع فضای كتابخانه ای وجود دارد.
تعداد اعضای فعال در كتابخانه های عمومی استان هم حدود ۲۲۰ هزار نفر هستند كه بیشترین اعضای كتابخانه های عمومی استان اصفهان با عنایت به تمركز برنامه ای و محتوایی در رده كودك و نوجوان هستند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب