استاد دانشگاه تهران مطرح كرد:
کتاب تاریخ پزشکی در تمدن اسلامی تصویری از علمی شدن علم در قرون وسطی
به گزارش آبی طرح سیدمحمدرضا بهشتی، استاد فلسفه دانشگاه تهران در توصیف کتاب «تاریخ پزشکی در تمدن اسلامی و تاثیر آن بر اروپای قرون وسطی»، اظهار داشت: اهمیت کتاب، نشان دادن تصویری از علمی شدن علم در روزگار خود و تغییر و تکامل آن برمبنای سنت های پزشکی مختلف است.
به گزارش آبی طرح به نقل از ایرنا، نشست مجازی نقد و بررسی کتاب تاریخ پزشکی در تمدن اسلامی و تاثیر آن بر اروپای قرون وسطی با حضور قربان بهزادیان نژاد، مترجم کتاب، محمدرضا حسینی بهشتی، استاد فلسفه دانشگاه تهران، عبدالرسول خیراندیش، استاد تاریخ دانشگاه شیراز و بهزاد کریمی، استادیار ایرانشناسی در دانشگاه میبد یزد انجام شد.
محمدرضا حسینی بهشتی در این جلسه گفت: با وجود فشردگی، اطلاعات ارزشمندی از دوره ای طولانی توسط پروفسور دونالد کمپبل، نویسنده کتاب ارائه شده است.
وی در ادامه درباره چند نکته محتوایی کتاب، اظهار داشت: این کتاب چارچوب بزرگ تری برای بحث طب در تمدن اسلامی در نظر گرفته است. ابتدا از انتخاب عنوان پزشکی در تمدن اسلامی توسط مترجم بجای عبارت پزشکی عربی (که عنوان اصلی کتاب است)، دفاع می کنم چون زبان علمی در آن دوره در سراسر سرزمین های اسلامی، عربی بود و بنا بر این مستشرقین از عبارت تمدن عربی استفاده می نمایند که مترادف با همان تمدن اسلامی است.
چارچوب کتاب، نظام علم و حکمت روزگار خود است
بهشتی اضافه کرد: خیلی از این ترجمه ها به سبب ترجمه کلمه به کلمه نقایص مختلفی دارد و گاهی حیرت انگیز است که با این سبک از ترجمه، مفهومی منتقل شده است. برخی متون بارها ترجمه شده تا اشکالات آن برطرف شود. چارچوبی که در این کتاب برای دانش پزشکی عنوان شد، چارچوب نظام علم و حکمت روزگار خود است. بدین سبب اهمیت کتاب، در نشان دادن تصویری از علمی شدن علم در روزگار خود است که برمبنای سنت های پزشکی مختلف، این تغییر و تکامل را نشان میدهد.
وی با استناد به آگوستین و ارسطو درباره طبیب تجربه و طبیب عالم، سنت های درمانی هر کدام، اخلاط چهارگانه و نسبت بین حالت بحران یا بیماری و حالت اعتدال یا سلامتی صحبت کرد و اظهار داشت: برخلاف دیدگاه نویسنده درباب کم توجهی به ادوات جراحی، پژوهش های جدید و آثاری که در موزه ها گرد آمده نشان میدهد این بخش از گذشته مورد توجه بوده است.
این استاد فلسفه دانشگاه تهران، بیان کرد: استنساخ و ترجمه های متون، مشکلات زیادی داشت اما با آمدن ماشین چاپ و حروف سربی، کتاب قانون بوعلی سینا از اولین آثاری است که به شکل گسترده چاپ شد و تأثیر فراوانی در نظام آموزش در آن دوره داشت.
توجه به فلسفه پزشکی و بررسی تاریخ پزشکی
عضو هیأت علمی گروه ایران شناسی دانشگاه میبد یزد در ادامه با توصیف شخصیت نقدپذیر مترجم کتاب، اشاره کرد: پزشکان، سابقه مطالعات تاریخ پزشکی دارند. تاریخ پزشکی از این حیث مهم بود که برای آموزش دانشجویان پزشکی اهمیت داشت. هرچند این دانشجویان نگاه تاریخی به موضوع نداشتند؛ مسأله دانش پزشکی از حیث تکامل یافته های آن برای شان مهم بود.
بهزاد کریمی، اضافه کرد: در کنار این جریان و به موازات آن از سالهای ۱۹۷۰ به بعد، مورخان علاقمند شدند به لحاظ اجتماعی، تاریخ پزشکی را مطالعه کنند. اهمیت کتاب مورد اشاره از این جهت است که قبل از شروع جریان مطالعه تاریخ پزشکی به شکل دانشگاهی، این کار را انجام داده و با وجود آن که نویسنده یک پزشک است، کوشیده به فلسفه پزشکی توجه و تاریخ پزشکی را در یک زمینه فکری و فلسفی بررسی کند.
این عضو هیأت علمی گروه ایران شناسی دانشگاه میبد یزد، افزود: در قالب تاریخ نگاری پزشکی، این کتاب به شکلی نوشته شده که در یک دسته بندی خاصی قرار نمی گیرد. به رغم آن که خیلی از آثار جدید از حیث منابع یا روش گرفتار مشکل است اما این کتاب، باوجود آن که ازطریق یک پزشک نوشته شده و قبل از شروع جریان علمی تاریخ نگاری پزشکی تألیف شده، اثر بسیار قابل اعتنایی است.
نکته دیگر، تفاوت بین جریان شرق و غرب جهان اسلام است. تفاوت بین ابن سینا و ابن رشد در پزشکی هم وجود دارد چون در آن دوران، پزشکی ریشه های فلسفی دارد. انتقاد نویسنده از ابن سینا درباب کم توجهی به درمان های یداوی هم ناشی از همین اختلاف نظر است.
وی اشاره کرد: کیفیت ترجمه این اثر نسبت به آثار پیشینی مترجم ارتقا یافته است.
تمرکز نویسینده بر تبادل دانش خلافت غربی جهان اسلام و اروپای قرون وسطی
استاد تاریخ دانشگاه شیراز نیز درباره این کتاب، اظهار داشت: بحثی که دونالد کمپبل، نویسنده کتاب طرح کرد، قبل از او هم سابقه دارد اما زاویه دید او به سبب توجه به ادبیات و منشا پزشکی در تمدن اسلامی، واجد اهمیت است. او به منابع پزشکی از حیث متون آموزشی توجه کرده و از حیث دیگر به چرایی و چگونگی پذیرش آنها در اروپای قرون وسطی پرداخته است، بدین جهت در اروپای قرون وسطی (به خصوص در نیمه دوم قرون وسطی) آرای موافقان و مخالفان اقتباس و استفاده از پزشکی عربی یا اسلامی را بررسی نموده است.
عبدالرسول خیراندیش افزود: این مباحث در یک بستر تاریخی و در زمانی رخ می دهد که جنگ های قرون وسطی بین جامعه غربی و اسلامی در جریان بود و دستاوردهای مسلمانان بوسیله آمیختگی های جمعیتی نظیر برخوردهای نظامی، تجارت و نظایر آن در اختیار اروپایی ها قرار می گرفت. در اثنای این جنگ ها، هنوز طبیعیات از طرف کلیسا پذیرفته نمی شد و همین آمیختگی در کنار برخی بیماریهای مسری که با دست به دست شدن داروهای شرقی، سبب رابطه بیشتر بین دنیای اسلام و اروپای قرون وسطی شد.
خیراندیش اظهار داشت: نویسنده در این کتاب، متوجه است که در این دوران، یک خلافت شرقی در جهان اسلام وجود دارد و یک خلافت غربی یا مغربی در شمال آفریقا تا اندلس. نویسنده بیشتر روی این بخش، یعنی تبادل دانش میان خلافت غربی جهان اسلام و اروپای قرون وسطی تمرکز داشت. در مجموع این اثر برای پیگیری مطالعات پزشکی در جهان اسلام و آشنایی با تجربیات تبادلات بین المللی در تاریخ پزشکی مفید می باشد.
دلیل ترجمه کتاب تاریخ پزشکی در تمدن اسلامی
قربان بهزادیان نژاد، مترجم کتاب نیز با اعتقاد به اینکه رابطه با تاریخ علم باید انتقادی باشد و باید نقصان ها را بپذیریم، اظهار داشت: تاریخ نشان میدهد کالبدشناسی و جراحی در قرون وسطی پیشرفت شایان توجهی نداشت و قسمتی از آن به باورهای دینی یا رابطه فقه و پزشکی باز می گردد. حرام بودن عمل تشریح در مسیحیت و یهودیت روشن است اما در اسلام چنین وضوحی وجود ندارد. با این وجود در این دوره تشریح صورت نمی گیرد و همان نوشته های جالینوسی تکرار می شود.
وی درباره انتخاب این کتاب با وجود قدیمی بودن آن برای ترجمه، توضیح داد: چند مقاله دیگر در این مساله ترجمه کرده ام مقالاتی که بسیار جدید هستند اما مباحث کتاب از نظرم نو بود و با مشورت دوستان برگردان را انجام دادم.
بهزادیان نژاد درباره فصول کتاب، گفت: کتاب در ۱۱ فصل تنظیم شده. فیلسوفان یونانی و روم شرقی تأثیرگذار بر پزشکی یعنی بقراط، ارسطو، سلسوس از گروه اول و پاولوس آیگینیایی، و... از گروه دوم و نظر محوری هر یک را ارائه می کند و سپس به سراغ تاریخ نگاری جهان اسلام با محور قرار دادن فلسفه و پزشکی می رود. در این بحث به ردیابی اولین مواجهه ها می پردازد، داروهای وارده به دنیای اسلام از سیاحان، آشنایی با ارسطو در مصر، مواجهه با یونانی مآب ها در سوریه، ایرانیها در بغداد و... و سیر تطور از یک قرن انتقال شفاهی به شجره نامه نویسی، نگارش سیره و... را مرور می کند.
مترجم کتاب تاریخ پزشکی در تمدن اسلامی و تأثیر آن بر اروپای قرون وسطی اضافه کرد: نویسنده آنگاه سراغ ۲ کانون اصلی امپراتوری اسلامی خلافت شرقی و خلافت غربی می رود و تاکید می کند بیش از ۴۰۰ پزشک فیلسوف سرآمد در این دوره زیسته اند، مرزهای فکری این دو ناحیه چندان روشن نیست و در نتیجه تقسیم بندی تا حدی فرضی است.
کمپبل لیستی از ترجمه های هر ناحیه ارائه کرد
بهزادیان نژاد اشاره کرد: نویسنده لیستی از ترجمه های هر ناحیه را ارائه و نمایندگان فکری و تجربی پزشکی آنها را معرفی می کند، رازی و ابن سینا از شرق و زهراوی و ابن رشد از غرب و در تمام فصول بعدی کتاب بدون آن که تصریح کند، اندیشه های محوری آنان را مد نظر دارد.
این مترجم کتاب تاریخ پزشکی در تمدن اسلامی و تأثیر آن بر اروپای قرون وسطی، افزود: نویسنده تأثیر این کتاب ها را بر جریان های فکری اروپا یعنی مدرسی ها (و شکل گیری پزشکی ـ مدرسی)، تحول خواهان، تجربه گرایان، یونانی مآب ها... و آثار اولین یا اندیشمندان تأثیرگذارشان را شرح می دهد. در ادامه دامنه بحث را به ادبیات و سبک های ادبی می کشاند و نقش رمان و نویسندگان برجسته ای چون شکسپیر و حکایات کانتربری را مد نظر قرار می دهد. افزون بر این ها به بررسی سر فصل های دانشگاه های بزرگ همچون مونت پولیه و پالرمو و... نیز می پردازد.
بهزادیان نژاد تصریح کرد: نویسنده شکل گیری مخالفت و مقاومت در مقابل نفوذ عرب گرایی را در فصول مختلف کتاب توسط شارحان، خلاصه کنندگان، تطبیق دهندگان، ادغام کنندگان صورت گرفته را پیگیری کرده است و در این بررسی نشان میدهد ابن رشد و ابن رشدیان سازگاری بیشتری با اروپا و اندیشه های مدرن دارند و بر عکس ابن سینا نقدهای تندتری را متوجه خود می کند.
کتاب تاریخ پزشکی در تمدن اسلامی و تأثیر آن بر اروپای قرون وسطی، نوشته پروفسور دونالد کمپبل با ترجمه قربان بهزادیان نژاد بتازگی توسط انتشارات نگارستان اندیشه انتشار یافته است.
منبع: آبی طرح
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب