پژوهشگر شعر آیینی در گفت وگو با آبی طرح:
غالی گری بزرگترین منکر در شعر آئینی است
آبی طرح: بگفته یک پژوهشگر شعر آئینی، این که شاعر به بزرگان دینی نسبت الوهیت می دهد و در چاه معصوم پرستی می افتد، با فلسفه توحید در تضاد قرار می گیرد.
رضا اسماعیلی با اعلان اینکه شعر در ادبیات عاشورایی با عنوان شعر آئینی شهرت پیدا کرده است، به خبرنگار ایرنا اظهار نمود: پس از پیروزی انقلاب سلامی زمینه برای فعالیت در این عرصه برقرار شد و بیشتر شاعران تلاش کردند دست به آفرینش آثاری با موضوع دینی بزنند. در نتیجه ادبیات آئینی حیطه گسترده و زیر شاخه های فراوانی دارد و شعر عاشورایی یکی از زیرشاخه های این شجره طیبه است.
این پژوهشگر و منتقد ادبی افزود: در دهه اول انقلاب، شعر آئینی با بزرگانی مانند شهید مرتضی مطهری، آیت الله شهید سیدمحمد حسینی بهشتی، شهید محمد مفتح، علی شریعتی و جلال آل احمد پرورش پیدا کرد و شاعران نسل اول انقلاب، تربیت یافته این بزرگان بودند. این شاعرها نسبت به دین و معارف دینی دانش، بینش و اطلاعات گسترده ای داشتند؛ در مورد بزرگان دینی، امام حسین(ع)، حضرت زینب(س) و پیامبر(ص) شعرهای مستند می گفتند که از لطمه هایی که گریبان گیر شعر آئینی امروز است، دور بود. یعنی شعرهای سالمی از نظر مضمون، درون مایه و همین طور از نظر ساختار ادبی سروده می شد و این آثار قابل تامل بود.
او با تاکید بر این که در سالهای اخیر شعر آئینی گرفتار آفت های بسیار شده است، بیان کرد: وسوسه بیشتر دیده و شنیده شدن، شاعران آئینی را محاصره کرد. در نتیجه این فضا شعرها به سمت و سوی هیات مذهبی رفت. شعرهایی سروده شد که برای مداحی مناسب بود. شاعران اهتمام کردند شعری بگویند که مورد استقبال مداحان قرار بگیرد. شعر هیاتی بیشتر برای دم گرفتن و ایجاد بازار گرمی برای جمعیتی سروده می شود که برای عزاداری آمدند. این شعر برمبنای احساسات و تاثرات عاطفی سروده می شود. شاعر توجه نمی کند که مضمون و درون مایه شعر چه باشد و این شعرها بیشتر برمبنای گفته ها و شنیده ها سروده می شود.
شعر هیاتی بیشتر برای دم گرفتن و ایجاد بازار گرمی برای جمعیتی که برای عزاداری آمدند سروده می شود. شاعر توجه نمی کند که مضمون و درون مایه شعر چه باشد، این شعرها بیشتر برمبنای گفته ها و شنیده ها سروده می شود
این شاعر درباره روند شکل گیری یک شعر هیاتی توضیح داد: بطورمثال شاعر در یک مجلس عزاداری شرکت می کند. شاعر مواردی را که بالای منبر گفته می شود، در شعر نقل قول می کند؛ یعنی برای سرودن شعر به دنبال جمع آوری اطلاعات نمی رود تا به این نتیجه برسد که کدام مسائل مشهورات مذهبی هستند و کدام مسائل سندیت دارد در صورتیکه شاید خیلی از این شنیده های دینی پایه و اساس محکمی نداشته باشند و آفت و لطمه از اینجا آغاز می شود.
در خیلی از اشعار آئینی، الفبای شاعری رعایت نشده است
اسماعیلی آگاهی در زمینه دینی را لازمه سرودن شعر آئینی اعلام نمود و اضافه کرد: لازمه سرودن شعر عاشورایی این است که شاعر در کنار این که استعداد شاعری دارد و به صنایع لفظی و ادبی آگاه است، در زمینه دین هم آگاهی داشته باشد، همین طور شاعر باید به معارف اسلامی، قرآن و نهج البلاغه آشنا و شعرهایش مستند به این منابع دینی باشد. اگر غیر از این باشد، همین وضعیت می شود که این روزها می بینیم. در طول سال مجموعه اشعار فراوانی به عنوان اشعار دینی منتشر می شود اما وقتی شعرها را می خوانید، می بینید که فاقد ارزش ادبی و مضمون است؛ حتی خیلی از این اشعار، الفبای شاعری را رعایت نکردند.
این پژوهشگر، محتوا و درون مایه شعر آئینی را مهم تر از ارزش های ادبی آن دانست و افزود: گاه می بینیم شاعر گرفتار زبان حال گویی از زبان امام حسین (ع)، حضرت زینب (س) یا دیگر بزرگان می شود. اگر این صحبت ها سندیت نداشته باشد، به صورتی اهانت به دوده است و شاعر سبب وهن به بزرگان دینی شده است. این سبک از شعر گفتن، حال گویی نام دارد. این مساله یکی از آفات بزرگ در زبان شعر دینی است. یک شاعر دین آگاه اصلا نباید به خودش اجازه بدهد که از زبان حضرت ابوالفضل(ع) یا امام حسین (ع) صحبت کند. اگر هم می خواهد چنین کاری کند، باید اشعارش مبتنی بر دانسته های دینی و آگاهی های اصیل دینی باشد.
گاه می بینیم شاعر گرفتار زبان حال گویی از زبان امام حسین (ع)، حضرت زینب(س) یا دیگر بزرگان می شود. اگر این صحبت ها سندیت نداشته باشد، به صورتی اهانت به دوده است و شاعر سبب وهن به بزرگان دینی شده است. این سبک از شعر گفتن، حال گویی نام دارد
او افزود: متاسفانه اشعار برمبنای اطلاعات دینی نیست و در نتیجه شاعران در دایره اغراق می افتند؛ در حقیقت گرفتار غالی گری می شوند، یعنی غلو و بزرگنمایی می کنند و به بزرگان دینی نسبت الوهیت و ربوبیت می دهند. این در حالیست که پیامبر اکرم(ص) برای این مبعوث شد که پرچم یکتاپرستی و توحید را برافراشته نگه دارد. این که شاعر به بزرگان دینی نسبت الوهیت می دهد و در چاه معصوم پرستی می افتد، با فلسفه توحید در تضاد قرار می گیرد. همین مساله بزرگترین منکر در شعر آئینی است، یعنی در شعر آئینی از الفاظی مانند زینب الهی و حسین الهی به کار می رود و این معصومان را جانشین خداوند قرار می دهند.
غالی گری شعر آئینی را یکبارمصرف می کند
به گفته اسماعیلی در روایات و احادیث فراوانی که به یادگار مانده، گفته شده است اگر کسی نسبت به معصومان گرفتار غالی گری شود و نسبت ربوبیت و الوهیت به معصومان بدهد، گرفتار کفر شده است. حتی بزرگان دینی گفتند که نباید در مقام آنها حرفی بیان شود که سبب تمسخر دین و آئین شود، در صورتیکه متاسفانه خیلی از شاعران آئینی این خصائل را دارند. در نتیجه شعر آئینی از جایگاه ارجمند خود به شعر یک بار مصرف که در هیات خوانده می شود و با آن دم می گیرند، تنزل پیدا می کند. این در حالیست که قبل از این در این عرصه شاعران بزرگی مانند محتشم کاشانی، نیر تبریزی(میرزا محمدتقی مامقانی یا میرزا محمدتقی حجة الاسلام)، فواد کرمانی (فتح الله قدسی کرمانی)، استاد شهریار (سید محمدحسین بهجت تبریزی) و پروین اعتصامی اشعار آئینی ارزشمندی سرودند.
در روایات و احادیث فراوانی که به یادگار مانده، گفته شده است اگر کسی نسبت به معصومان گرفتار غالی گری شود و نسبت ربوبیت و الوهیت به معصومان بدهد گرفتار کفر شده است
این شاعر در بررسی شعرهایی که در آن به شکل مستقیم به معصومان اشاره نشده اما شعر آئینی هستند، اظهار داشت: بطورمثال پروین اعتصامی را شاعر آئینی نمی دانیم. برای اینکه به شکل مستقیم درباره معصومان شعر نگفته است؛ اما شعر آئینی اصیل، شعری است که در آن شاعر بصورت مستقیم و صریح مسائل دینی را مطرح نکند، بلکه هنرمندانه و غیرمستقیم معارف دینی را مطرح کند.
باید توجه کنید که پروین اعتصامی در آثارش درباره چه مسائلی صحبت کرده است. بطورمثال شعر (محتسب، مستی به ره دید و گریبانش گرفت/ مست گفت ای دوست، این پیراهن است، افسار نیست) سرشار از آموزه های دینی است، نفاق و ریا را در دین کالبدشکافی کرده و گفته مومن و مسلمان واقعی کسی است که در دین داری صداقت داشته باشد و از نفاق و دو رویی مبرا باشد. در خیلی از شعرهای پروین اعتصامی به یتیم نوازی، ظلم ستیزی، مردم داری، توحید و یکتاپرستی (در شعر موسی و شبان که از شاهکارهای ادبی این شاعر است) اشاره شده است.
او در ادامه با بررسی تعدادی از اشعار حافظ توضیح داد: حضرت لسان الغیب حافظ شیرازی بصورت مستقیم و صریح درباره بزرگان دینی شعری نگفته است. غیر از معدودی که بطورمثال می گویند شعر (در زلفِ چون کمندش ای دل مپیچ کانجا/ سرها بریده بینی بی جرم و بی جنایت) می گویند این شعر مضمون عاشورایی دارد اما این که لسان الغیب این شعر را درباره امام حسین گفته باشد جای شک و شبهه دارد.
اسماعیلی افزود: در عین حال وقتی به درون مایه شعرهای حافظ توجه می کنید می بینید که حافظ دقیقا به مضامین دینی اشاره کرده و انسان ها را به آزادگی، مردمداری، ظلم ستیزی و دوری از ریا و نفاق سفارش کرده است. این آموزه های دینی را باید در شعر دینی و آئینی بیان نماییم، این در حالیست که شعر آئینی ما بیشتر به ظواهر دینی توجه دارد.
شاخصه های کتابی که در زمینه شعر آئینی نوشته می شود، اعلام شود
از هزار جلد کتابی که به عنوان شعر آئینی مجوز می گیرند و چاپ می شوند، ۹۹۵ کتاب آلوده به لطمه ها و آفت است و شاید ۵ کتاب قلیل می توانیم پیدا نماییم که شعر دینی و آئینی به مفهوم اصیل باشد
این پژوهشگر با اشاره به این که در این روزها هنوز هم شاعران خوبی در زمینه شعر آئینی فعالیت می نمایند، اضافه کرد: در این روزها شعرها و شاعران خوب هم فراوان داریم. شاعرانی مانند محمدعلی مجاهدی (ملقب به شمس الدین و متخلص به پروانه) که شعرش می تواند برای شاعران آئینی سرمشق قرار بگیرد. حتی بزرگانی مانند استاد شهریار از شاعرانی هستند که در مدح و منزلت مولا علی (ع) شعرهای بسیار فاخری سروده بود.
اسماعیلی درباره نسبت شعرهای باارزش به شعرهای لطمه زا در زمینه آئینی اظهار داشت: به جرات می توانم بگویم از هزار جلد کتابی که به عنوان شعر آئینی مجوز می گیرند و چاپ می شوند، ۹۹۵ کتاب آلوده به لطمه ها و آفت است و شاید ۵ کتاب قلیل می توانیم پیدا نماییم که شعر دینی و آئینی به مفهوم اصیل باشد.
به گفته این شاعر دبیرخانه شعر آئینی کشور تشکیل شده است و فعالیت می کند. مسئولیت این دبیرخانه برعهده محمدعلی مجاهدی است همین طور سال ها است کارشناس ها در زمینه لطمه شناسی شعر آئینی تلاش می کنند و هشدار می دهند.
او یکی از راه های ارتقای کیفیت شعرهای آئینی را نظارت وزارت فرهنگ و ارشاد بر این حوزه اعلام نمود و افزود: این نهاد می تواند شاخصه های کتابی را که در زمینه شعر آئینی نوشته می شود، اعلام نماید. در این سال ها وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بیش از منظر سیاسی و اخلاقی بر کتاب ها نظارت داشته است، در صورتیکه بررسی مضمون شعر آئینی را وظیفه خود نمی دانند.
منبع: abitarh.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب