سرپرست پایگاه میراث جهانی تخت جمشید اعلام كرد
نقش رستم نیازمند مرمت اضطراری و اصلاح زیرساخت هاست
به گزارش آبی طرح، فارس سرپرست پایگاه میراث جهانی تخت جمشید با تشریح وضعیت مجموعه تاریخی نقش رستم، مهم ترین چالش های این محوطه همچون کمبود اعتبار برای مرمت اضطراری، لزوم جابه جایی مسیر دسترسی، برنامه ریزی برای بازدیدهای شبانه و تهدید فرونشست را شرح داد و از اجرای طرح های حفاظتی، گردشگری و مطالعات تخصصی در این مجموعه اطلاع داد.
محمدرضا جعفرجواد جعفری در گفتگو با ایسنا، با اعلان اینکه مجموعه میراث جهانی تخت جمشید بخش های خیلی گسترده ای دارد که یکی از مهم ترین آنها، محوطه تاریخی نقش رستم است، اضافه کرد: این محوطه یک مجموعه کامل و یک زون دیرینه شناسی و تاریخی تمام عیار شمرده می شود که از دوره ایلام تا دوره اسلامی در آن آثار و بقایای ارزشمندی باقیمانده است. شاخص ترین این آثار، آرامگاه های دوره هخامنشی است، اما در دوره ساسانی نیز آثار برجسته ای در نقش رستم بوجود آمده است.
وی ضمن اشاره به این که مطالعات دیرینه شناسی انجام شده در نقش رستم محدود است، اضافه کرد: عمده مطالعات دیرینه شناسی این مجموعه در سالیان ۱۹۳۰ تا ۱۹۴۰ انجام شده و بعد از آن، تمرکز کارها بیشتر بر حفاظت و مرمت بوده است. این مجموعه دارای چهار آرامگاه مهم هخامنشی شامل آرامگاه خشایارشاه، داریوش اول، اردشیر اول و داریوش دوم است که از آثار خیلی شاخص محوطه محسوب می شوند.
اولویت اصلی: حفاظت جامع نقش رستم
سرپرست پایگاه میراث جهانی تخت جمشید اضافه کرد: ما در تمام برنامه هایمان حفظ و صیانت از مجموعه را در اولویت قرار داده ایم. حفاظت تنها به مرمت ظاهری محدود نیست؛ بلکه شامل مرمت سازه ای، تزئینی و همینطور صیانت از عرصه و حریم محوطه برای صیانت از شأن تاریخی آنست. تمام این حوزه ها در نقش رستم نیازمند توجه و اقدام است و همکاران پایگاه در این مورد فعالیت دارند.
جعفری، در توضیح مشکلات موجود اظهار داشت: مهم ترین مشکل ما، نبود اعتبارات کافی برای انجام حفاظت اضطراری در مجموعه است. اعتبارات موجود خیلی محدود است و امکان شروع عملیات گسترده مرمتی را فراهم نمی کند.
وی ادامه داد: هم اینک با همین اعتبارات اندک، تمرکز بر مرمت آرامگاه خشایارشاه گذاشته شده است، اما آرامگاه داریوش اول، آرامگاه داریوش دوم و بنای کعبه زرتشت نیز نیاز فوری به مطالعات حفاظتی و شروع عملیات مرمتی دارند.
جعفری ضمن اشاره به برنامه های عمده پایگاه در نقش رستم اظهار داشت: اولین اولویت، حفاظت و مرمت است. دومین محور، اصلاح زیرساخت های گردشگریست که نیازمند تغییر و بهسازی جدی است.
جابه جایی مسیر دسترسی و سامان دهی ورودی
مدیر مجموعه جهانی تخت جمشید، از یکی از طرح های مهم این پایگاه آگاهی داد و اظهار داشت: مسیر فعلی دسترسی به نقش رستم یک راه روستایی و خیلی خطرناک می باشد. طرح اصلاح مسیر تهیه شده و مکاتبات لازم نیز انجام شده تا این مسیر به محدوده ای دورتر از محوطه منتقل شود.
به نقل از ایشان، ورودی فعلی دقیقا از جایی صورت می گیرد که بقایای باروی تاریخی قرار داشته و بخشهایی از آن تخریب شده است. بدین سبب ورودی جدید باید به ضلع غربی منتقل شود؛ ضلع غربی سنخیت تاریخی بیشتری با مجموعه دارد و بهترین نقطه ورود برای گردشگران است.
برنامه ریزی برای بازدید شبانه
جعفری همینطور از برنامه پایگاه برای اجرای «بازدید شبانه» در نقش رستم آگاهی داد و اظهار داشت: در تلاشیم امسال نورپردازی مجموعه بطور کامل نوسازی شود تا بازدید شبانه بصورت پایلوت در نقش رستم اجرا شود و بعد از آن این طرح در تخت جمشید نیز دنبال خواهد شد.
وی تاکید کرد: نورپردازی صرف برای دیده شدن بنا نیست؛ بلکه نورپردازی ویژه ای طراحی می شود تا مسیر بازدید شبانه نیز ایمن و قابل استفاده باشد.
چالش فرونشست در نقش رستم
سرپرست پایگاه میراث جهانی تخت جمشید در جواب ایسنا درباب فرونشست زمین در محوطه نقش رستم اظهار داشت: فرونشست زمین در همه دشت مرودشت وجود دارد و نقش رستم نیز به علت قرار گرفتن در نقطه اتصال دشت و کوه، درگیر این مورد است.
وی ضمن اشاره به مطالعات اخیر دانشگاه شیراز توضیح داد: دکتر فقیه، استاد دانشگاه شیراز با سه روش ژئومغناطیس این محدوده را بررسی نموده اند. نتایج اولیه نشان میدهد که این فرونشست به آثار صخره ای کوه صدمه ای نمی زند، اما آثار پای کوه مانند بارو و لایه های زیرین، و حتی کعبه زرتشت امکان دارد تحت تأثیر قرار گیرند.
جعفری با اعلان اینکه این نتایج باید در جلسات تخصصی بررسی شود و برای مدیریت این پدیده چاره اندیشی صورت گیرد، اظهار داشت: نتایج کامل این مطالعات در «نشست تخصصی فرونشست» طی هفته پژوهش(۲۴ تا ۲۷ آذرماه) در تخت جمشید ارایه خواهد شد.
فشار گردشگری و لزوم اعمال محدودیت بازدید
وی در جواب سوال دیگر ایسنا در رابطه با فرسایش ناشی از ازدحام توریست اظهار داشت: ظرفیت بیش از اندازه، اساسا برای محوطه تاریخی لطمه زاست. در هیچ نقطه ای از جهان اجازه ورود تعداد بالاتر از ظرفیت داده نمی شود و باید ما نیز همین سازوکار را در نقش رستم و تخت جمشید اعمال نماییم.
جعفری اضافه کرد: امسال در تخت جمشید مسیر ورود و خروج گردشگران جدا می شود؛ توریست از پلکان بالا می رود و از بخش جنوبی صفه پایین می آید و دیگر از مسیر پلکان بازنمی گردد. این کار فشار مضاعف بر پله ها را می کاهد.
مدیر مجموعه جهانی تخت جمشید تاکید کرد: طرح های مدیریت ظرفیت بازدید نیز در دست تدوین است و جزییات آن به زودی اعلام خواهد شد.
بزرگترین کارگاه مرمت صخره کشور در آرامگاه خشایارشاه فعال است
مدیر مجموعه نقش رستم و سرپرست کارگاه حفاظت و مرمت این مجموعه نیز در گفتگو با ایسنا، با تشریح روند کارهای حفاظتی از سال ۱۳۹۶ تاکنون، از استقرار تیم متخصص در مجموعه، اجرای اسکن لیزری، تعیین اولویت های مرمتی، شروع کارگاه آرامگاه خشایارشاه، مرمت نقش برجسته های ساسانی و بررسی فرونشست با همکاری دانشگاه شیراز آگاهی داد و تاکید کرد که رعایت ضوابط یونسکو مانع اجرای پوشش های شیشه ای یا سازه ای بر نقش برجسته هاست.
مصطفی رخشنده خو اشاره کرد: کارهای ما در مجموعه نقش رستم بطور رسمی از سال ۹۶ شروع شد. چون مجموعه نقش رستم با وجود حجم بازدیدکننده و خصوصیت هایی که دارد کمتر مورد توجه قرار گرفته بود، بنابراین از سال ۹۶ یک کارگاه حفاظت و دفتر فنی اینجا راه اندازی کردیم و تیم های متخصص ما بطور رسمی در مجموعه مستقر شدند. قبل از آن، مجموعه زیر نظر تخت جمشید بود، اما از سال ۹۶ تیم بطور کامل در این محوطه مستقر شد.
وی اضافه کرد: کارهای ما در نقش رستم به سه بخش تقسیم شد؛ کارهای باستان شناسی، حفاظت و مرمت، و کارهای عمرانی و معماری که در عرصه گردشگری نیز تعریف می شد. این سه کارگروه افتتاح شد و اگر بخواهم به طور دقیقتر در رابطه با حفاظت و مرمت توضیح بدهم، باید بگویم از سال ۹۶ بحث مانیتورینگ مجموعه را شروع کردیم.
اسکن لیزری مجموعه و شروع پایش های تخصصی
سرپرست کارگاه حفاظت و مرمت نقش رستم اظهار داشت: فعالیت اسکن لیزری کل مجموعه انجام شد و توانستیم تمام مجموعه و خود دیواره صخره را بصورت مدل سه بعدی استخراج نماییم و پایش ها و مطالعات مان را برمبنای خروجی اسکن ها شروع نماییم. بعد از تعیین اولویت های حفاظتی، کارهای اصلی حفاظت و مرمت آغاز شد.
رخشنده خو ضمن اشاره به مهم ترین کارهای این سال ها اظهار داشت: یکی از مهم ترین کارهای ما کارگاه آرامگاه خشایارشاه بود. یکی از بزرگترین مشکلات مجموعه، وجود گسل و رگه های انحرالی در صخره است که این آرامگاه را در اولویت مرمت قرار داد.
وی ادامه داد: در کنار این، چون نقش رستم کمتر مورد توجه بوده، کارهای حفاظت و مرمت بر نقش های ساسانی را هم شروع کردیم. نخستین نقش، نقش هرمز دوم بود که فرسایش خیلی زیادی داشت و در اولویت قرار گرفت. بعنوان مثال، بالای نقش هرمز دوم، یک نقش برجسته دیگر وجود دارد که روزی که ما مرمت را آغاز کردیم، شکستگی ها و فرسایش آن دقیقا شبیه نقش بالایی بود که حال حدودا چیزی از آن باقی نمانده و فقط سر پادشاه دیده می شود.
مرمت نقش های ساسانی و استواری بخشی کعبه زرتشت
رخشنده خو اضافه کرد: بعد از مرمت نقش هرمز دوم، اولویت بعدی نقش بهرام دوم بود که کار حفاظت و مرمت آن انجام شد. سال قبل نیز مرمت نقش شاپور اول به انتها رسید. با این حال، کتیبه های کعبه زرتشت نیز فرسایش خیلی زیاد داشت که استواری بخشی اولیه روی آن انجام شد.
ارتفاع ۶۰ متری کارگاه و حضور متخصصان متعدد
سرپرست کارگاه مرمت نقش رستم اضافه کرد: کار مرمت آرامگاه خشایارشاه پروژه ای خیلی پیچیده است؛ یکی از بزرگ ترین کارگاه های مرمت صخره در کشور. ارتفاع کارگاه چیزی حدود ۶۰ متر است و از سال ۹۶ تا حالا برای رسیدن به طرح مرمت، متخصصان حوزه های مختلف مانند زمین شناس، دیرینه شناس و شیمی دان با ما همکاری داشته اند. استادکار مرمت ما بالاتر از ۳۰ سال سابقه کار مرمت سنگ دارد و کارشناسان ما دوره های تخصصی مرمت سنگ را با تیم های ایتالیایی گذرانده اند. این پروژه از دشوارترین و تخصصی ترین کارهای مرمتی کشور است.
چرا نمی توان برای نقش برجسته ها پوشش شیشه ای نصب کرد؟
رخشنده خو در جواب پیشنهاد ایسنا برای ایجاد پوشش شیشه ای برای حفاظت نقش برجسته ها اظهار داشت: بیشترین فرسایش ـ به جز آرامگاه خشایارشا که تحت تأثیر گسل هاست ـ به علت عوامل محیطی مثل باد و باران است. اما طبق ضوابط یونسکو و اصول دیرینه شناسی تاریخی، منظر اثر نباید مخدوش شود. نمی توان پوششی گذاشت که یک اثر تاریخی را از حالت اصیل خود خارج کند.
وی اضافه کرد: نمونه پوشش پلکان شرقی تخت جمشید در ارتباط با پیش از ثبت جهانی است و بعد از ثبت دیگر چنین چیزی ممکن نیست. در دیگر سایت های جهانی مثل آکروپولیس و محوطه های ایتالیا هم چنین پوشش هایی نصب نمی شود چون ضابطه تاریخی اجازه نمی دهد.
سرپرست مجموعه نقش رستم اضافه کرد: سنگ های نقش رستم حدود دو درصد تخلخل دارند. اگر شیشه روی اثر قرار گیرد، سنگ در بارش از اطراف رطوبت می گیرد و هنگام خارج شدن رطوبت، تعرق ایجاد می شود که خود موجب تب شدن و تخریب سطح سنگ می شود. از طرفی شیشه با بوجودآوردن حالت ذره بینی، دمای پشت آنرا بالا می برد و میزان تخریب بیشتر می شود. بدین سبب بهترین شیوه همان اقدامات حفاظتی و مرمتی با مواد روز دنیاست تا اثر برای نسل های آینده حفظ شود.
وضعیت فرونشست و خطر احتمالی برای کعبه زرتشت
رخشنده خو در رابطه با مباحث فضای مجازی بر مبنای خطر جدی برای کعبه زرتشت اظهار داشت: فرونشست در مجموعه وجود دارد اما کاری که ما حال انجام می دهیم مطالعات پژوهشی و زمین شناسی است. از روش های ژئوفیزیک مثل ژئومغناطیس و ژوالکتریک با همکاری تیم زمین شناسی دانشگاه شیراز استفاده می نماییم. این مطالعات در حال انجام می باشد و نتایج آن بررسی می شود.
به طور خلاصه جعفری افزود: سال جاری در تخت جمشید مسیر ورود و خروج گردشگران جدا می شود؛ گردشگر از پلکان بالا می رود و از بخش جنوبی صفه پایین می آید و دیگر از مسیر پلکان بازنمی گردد. اسکن لیزری مجموعه و شروع پایش های تخصصی سرپرست کارگاه حفاظت و مرمت نقش رستم گفت: فعالیت اسکن لیزری کل مجموعه انجام شد و توانستیم تمام مجموعه و خود دیواره صخره را به صورت مدل سه بعدی استخراج نماییم و پایش ها و مطالعات مان را برمبنای خروجی اسکن ها شروع نماییم. اگر شیشه روی اثر قرار گیرد، سنگ در بارندگی از اطراف رطوبت می گیرد و هنگام خارج شدن رطوبت، تعرق ایجاد می شود که خود باعث تب شدن و تخریب سطح سنگ می شود.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب